Από την δουλεία της πλάνης στην ελευθερία του Χριστού (β')

Μια ομολογία ενός πρώην θύματος

τον Πρωτοπρ. Κυριακού Τσονρού, Γραμματέως της Σ. Ε. επί των αιρέσεων
(β' μέρος. Το πρώτο μέρο θα το βρείτε στο τέλος του κειμένου)

β) Η ελευθερία - «Εις εαυτόν δε ελθών»

Είπαμε ήδη στην αρχή, πόσο δύσκολο είναι το έργο της απεξάρτησης από μια αίρεση και της επανένταξης στο κοινωνικό σύνολο ενός διαλυμένου συνήθως ψυχο­σωματικά θύματος. Οι αρνητικές συνέπει­ες από την ένταξη σε μια αίρεση ή παραθρησκευτική ομάδα είναι δραματικές και καταστροφικές, τόσο για το ίδιο το θύμα, όσο και για το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον του.

Οι περισσότερες απ’ αυτές τις ομάδες χρησιμοποιούν τρόπους, μέσα και μεθόδους που βασίζονται στη διαπίστωση και εντόπι­ση κενών. Οικοδομούν συχνά πάνω σε άτομα, τα οποία νοιώθουν ανικανοποίη­τα από το φυσικό οικογενειακό, πνευ­ματικό ή και κοινωνικό τους περιβάλλον και τους υπόσχονται την «θαυματουργική συνταγή», η οποία θα λύσει όλα τους τα προβλήματα. Σιγά σιγά δημιουργείται μια πλήρης εξάρτιση του άτομου, είτε από την ομάδα είτε από το «θεϊκό» πρόσωπο του γκουρού, εξάρτηση όχι απλώς ψυχολογική, αλλά και υπαρξιακή.

Το άτομο, ασυναίσθητα ή και εν γνώσει του, θυσιάζει την πολύτιμη προσωπική ελευθερία του και υποτάσσεται τυφλά στον γκουρού ή στον «μεσσία» ή στην «ομάδα», από τους οποίους αναμένει τα πάντα. Απομακρύνεται συγχρόνως από το εξωτερικό περιβάλλον (οικογένεια, επάγγελμα, σπουδές, κοινωνία) και αφιερώνει τη ζωή του, τον χρόνο του, την περιουσία του στο σκοπό της ομάδας. Γι’ αυτό το άτομο το παν είναι ο αρχηγός, που περιβάλλεται με θεϊκή αυθεντία, είτε αυτός ονομάζεται «μεσσίας» είτε «θεός», είτε «απεσταλμένος του Θεού», είτε «αγωγός του Θεού», είτε δάσκαλος» κ.ο.κ.

Οι εκφοβισμοί, οι απειλές, οι υποσχέσεις, η καταπίεση, η πλήρης απασχόληση και η καταναγκαστική εργασία, η απαγόρευση επαφής και επικοινωνίας με τους έξω από την ομάδα, σε μερικές περιπτώσεις οι εξαντλητικές νηστείες, η στέρηση στοιχειωδών δικαιωμάτων (γάμου, μεταγγίσεως αίματος, στρατεύσεως κ.ο.κ.), συνοδευόμενες από ατέλειωτα «σεμινάρια» (ακριβοπληρωμένα ή μη), συσπειρώνουν τους οπαδούς και τους υποδουλώνουν. Ακόμη, διαβολοποιούν το έξω περιβάλλον, υποβαθμίζουν τους εκτός της ομάδος (είναι σε κατωτέρα επίπεδα ή αμαρτωλοί, βέβηλοι ή η πόρνη Βαβυλώνα). Έτσι το θύμα τρέμει στη σκέψη και μόνο να εγκαταλείψει την οργάνωση. Πού να πάει;

Δεν είναι υπερβολή όταν γίνεται λόγος για θύματα, για εξαπάτηση, για δουλεία, για συμφέροντα, για εγκλήματα, για απειλή, για ανάγκη λήψεως μέτρων. Όχι τυχαία, αλλά αντιθέτως πολύ επιτυχώς, πολλές από τις ομάδες αυτές χαρακτηρίσθηκαν από διεθνείς οργανισμούς ως «ολοκληρωτικές ομάδες», «ομάδες χειρισμού του νου», «καταστροφικές λατρείες» ή «ελευθεριοκτόνες ομάδες» κ. ά.

Η Ζ' Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη της Αλιάρτου Βοιωτίας (20-26.9.95) παρατηρεί για τις παγίδες που στήνουν οι διάφορες ομάδες: «Οι αποκρυφιστικές ολοκληρωτικές ομάδες υπόσχονται "δύναμη", "γνώση", "επιρροή", "εμπειρίες". Το άτομο καθοδη­γείται να πιστέψει ότι μέσα από τις τεχνικές της ομάδας θα γίνει ανώτερο από τους άλλους ανθρώπους, ότι θα αναπτύξει όλες τις δυνάμεις που κρύβει μέσα του και δεν το γνωρίζει, ότι θα φθάσει σ' ένα ανώτερο εξελικτικό επίπεδο, ότι θα επιβάλει στους άλλους ανθρώπους να το υπολογίζουν και να το φοβούνται, ότι δεν θα χρειάζεται να υπακούει σε οποιαδήποτε αυθεντία (γονείς, δασκάλους κ.ο.κ.) ή να συμμορφώνεται με οποιουσδήποτε ηθικούς κανόνες· ότι δεν θα έχει καμμία ή κανέναν ανάγκη, ότι τελικά θα γίνει υπεράνθρωπος, "θεός"! Όλες οι επιθυμίες του θα εκπληρώνονται αυτοστιγμί. Θα κάνει ό,τι θέλει. Η θέλησή του θα είναι ο μοναδικός νόμος»[1].

Όμως, υπογραμμίσαμε ήδη από την αρχή, ότι ποτέ δεν πρέπει να χάνεται η ελπίδα. Χρειάζεται μια κρίσιμη στιγμή, μια ευλογημένη στιγμή, κατά την οποία μια κρίση στη σχέση του οπαδού με την ομά­δα ή τον αρχηγό, ένας προβληματισμός, οδηγεί στο «ξύπνημα» από τον «λήθαργο» της αυταπάτης και ένα φως στο σκοτεινό τούνελ φωτίζει την έξοδο από την πνευμα­τική σκλαβιά. Και τότε, η πνοή της Θείας Χάριτος θα απαλύνει το αυχμηρό και δι­ψασμένο από το αλμυρό και θολό νερό της πλάνης έδαφος της φυλακισμένης μέχρι τότε ψυχής και θα ανατρέψει τα πάντα. Τότε ο πλανεμένος άνθρωπος, «εις εαυτόν ελθών», ατενίζει το φως του Χριστού και σπάζει τα δεσμά της πλάνης.

Αυτή ακριβώς η σωτήρια στιγμή έφθα­σε και για τον συντάκτη της «ομολογίας», όταν ξαφνικά διεπίστωσε να συμβαίνουν παράξενα πράγματα, με «περίεργα τηλεφωνήματα» και τις «δικαιολογίες» του «δασκά­λου». Διεπίστωσε ακόμη μια «μισανθρωπι­στική συμπεριφορά και περιφρόνηση προς τον άνθρωπο» του «δασκάλου» και είδε να γίνεται «φανερή η διαφορά μεταξύ ενός αυτοαποκαλούμενου μεσσία και του ενός αληθινού Μεσσία, του Ιησού Χριστού». Ο νους και η καλοπροαίρετη καρδιά του παρα­συρμένου και εξαπατημένου από τον πολλά υποσχόμενο «δάσκαλο» νέου ανένηψαν και προβληματίστηκαν σοβαρά. Ξύπνησε μέσα του το παρελθόν, οι αρχές που είχε πάρει από την οικογένειά του και την παιδεία του. Το προσωπείο του «δασκάλου» κατέπεσε και φάνηκε το πραγματικό, το απάνθρωπο και βλοσηρό πρόσωπο της πλάνης. Είναι δυνατόν ένας «μεσσίας», που υπόσχεται τον πνευματικό φωτισμό και την «σωτηρία» του ανθρώπου να είναι μισάνθρωπος;

Το θύμα άρχισε να σκέπτεται ελεύθερα και να απαιτεί τα ανθρώπινα δικαιώματά του. Δεν είναι ανεκτό να υβρίζεται από ένα -υποτίθεται- «φωτισμένο δάσκαλο», ο άνθρωπος γενικά, το τελειότερο και θαυμασιώτερο δημιούργημα του Θεού! Γι' αυτό ξεσπά με αγανάκτηση: «Ο Θεός μάς αγαπά τόσο πολύ που δέχθηκε να επενδυθεί τη φθαρτή ανθρώπινη φύση μας με μοναδικό σκοπό να μας δοξάσει με τη νίκη του κατά του θανάτου και το θρίαμβο της Ανάστασης. Δέχθηκε να ταπεινωθεί τόσο πολύ από ανθρώπους γιατί είμαστε τόσο σοφά και άγια πλασμένοι κατ’ εικόνα και ομοίωσή Του. Η ομορφιά που έχουμε είναι τόσο μεγάλη που ίσως μόνο Αυτός που μας την έδωσε μπορεί να συλλάβει το μέγεθός της». Ο δρόμος για την ελευθε­ρία έχει πλέον ανοίξει. Η επιστροφή στην ελευθερία του Χριστού άρχισε να γίνεται πραγματικότητα. Το πρώην θύμα της πλά­νης και της απάτης έγινε πλέον «απελεύ­θερος Κυρίου» (Α' Κορ. ζ' 22).

Μέσα στις απάνθρωπες συνθήκες που ζει το εγκλωβισμένο θύμα της αίρεσης, η κρίσιμη στιγμή της αφύπνισης, η απόφαση για διάρρηξη των δεσμών του με την ομάδα και τον αρχηγό και η φυγή προς την ελευθερία, είναι συνήθως μια μακρυνή, δύσκο­λη και μερικές φορές, δυστυχώς, αδύνατη προοπτική. Όμως, υπάρχει πάντοτε ελπί­δα. Η υπομονή και η στοργή της οικογέ­νειάς του, -η οποία ποτέ δεν πρέπει να πά­ψει να το αγαπά- η σωστή συμπεριφορά και οι σωστές κινήσεις του οικογενειακού περι­βάλλοντος και όλων όσων προσπαθούν να βοηθήσουν και να συμπαρασταθούν στην αντιμετώπιση του προβλήματος, και πάνω απ' όλα η επίκληση της βοήθειας του Κυ­ρίου, είναι τα μοναδικά και ενδεδειγμένα μέσα και οι τρόποι που θα συμβάλουν κα­ταλυτικά, ώστε μια καλοπροαίρετη καρδιά ενός θύματος να αντιληφθεί την λαθεμένη και οδυνηρή κατάσταση στην οποία βρίσκε­ται και να αναζητήσει τον δρόμο προς την ελευθερία. Κι εδώ δεν πρέπει να αφήσουμε να μας εγκαταλείψουν ποτέ η συνεχής προ­σπάθεια και κυρίως η ελπίδα.

Τότε συντελείται το θαυμαστό γεγονός -το θαύμα- της αναγέννησης του πλανε­μένου ανθρώπου και η εν Χριστώ απολύ­τρωσή του και η αποκατάσταση του. Τότε «έρχεται εις εαυτόν» και αντιλαμβάνεται την εξαπάτηση την οποία υπέστη και ατε­νίζει το φως του Χριστού, επιστρέφει στην Εκκλησία και, ουσιαστικά, στη ζωή. Αυτό μας έχει διδάξει η πολυετής εμπειρία μας, αυτό διακηρύσσει περίτρανα και η «ομολο­γία» που μεταφέρουμε εδώ.

Πιθανώς, ο συντάκτης της «ομολογί­ας» -ως άπειρος νέος- συνάντησε λάθος πρότυπα ζωής. Ίσως το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον του να μην τον «γέμισαν». Η άγνοια και οι μεταφυσικές αναζητήσεις του ασφαλώς έγιναν οι αιτίες φυγής προς «ιδανικώτερες» γι' αυτόν κατα­στάσεις. Αυτά και άλλα ίσως δεδομένα συ­νετέλεσαν στον αποπροσανατολισμό του και στην τυφλή εμπιστοσύνη που έδωσε σ' αυτόν που παρουσιάστηκε μπροστά του ως «φωτισμένος δάσκαλος» και «μεσσίας», υποσχόμενος την λύση όλων των προβλη­μάτων του.

Ο νέος μας συνάντησε πολλές δυσκολί­ες στις αναζητήσεις του. Προσπάθησε να αντισταθεί στο αρνητικό κλίμα και στο υλιστικό ρεύμα της εποχής του. Βρήκε όμως μπροστά του την ειρωνεία από τους «βολεμένους» στο σύστημα και την ανεπάρκεια ή την απροθυμία από εκείνους από τους οποίους νόμισε ότι θα του συμπαραστα­θούν. Όπως ο ίδιος γράφει, διεπίστωσε ότι «Το πετυχημένο μοντέλο ανθρώπου φα­ντάζει να είναι κάποιος που έχει πετύχει την αναγνώριση από τους ανθρώπους και όχι από τον Θεό. Όσα περισσότερα έχει κατακτήσει κάποιος σε αυτόν τον κόσμο τόσο πιο μεγάλος νιώθει».

Μέσα σ’ ένα τέτοιο πρότυπο ζωής, ο σύγχρονος άνθρωπος και κυρίως ο νέος, δεν θέτει τους απαραίτητους και ορθούς πνευματικούς προβληματισμούς. «Έχοντας προσκολληθεί αποκλειστικά σε υλικά αγα­θά, η συζήτηση και μόνο για θέματα που αφορούν γενικά πνευματικούς, υπαρξια­κούς και οντολογικούς προβληματισμούς φαντάζει ξένη, απόμερη και κάπως άβολη μέσα σε μια μοντέρνα παρέα». Γι' αυτό, ο νέος μας, προτού ακόμη πέσει στα χέρια του «δασκάλου», έφθασε στο απογοητευτι­κό γι' αυτόν συμπέρασμα, ότι «η εποχή που ζούμε δεν προσφέρεται για να καταπιαστεί κάποιος με τον εαυτό του και να μπορέσει να ορίσει αυτόν και το πιστεύω του». Έτσι λοιπόν βρέθηκε και ο ίδιος, όπως και τόσοι άλλοι νέοι μας, σε κατάσταση «υψηλού κινδύνου».

Τότε ο νέος γίνεται ευάλωτος και πολύ εύκολα μπορεί να γίνει θύμα του κάθε «επιτήδειου».
Όταν, για κάποιο λόγο, ο σύγχρονος νέος θέσει αυτούς τους σοβαρούς προβληματισμούς και δεν βρεθεί μπροστά του το κατάλληλο πρόσωπο ή το κατάλληλο οικογενειακό και κοινωνικό -γιατί όχι, και εκκλησιαστικό- περιβάλλον, με την σωστή απάντηση, έρχεται να συμπληρώσει αυτή την ανάγκη και αυτό το κενό ο οιοσδήποτε. Αυτό επισημαίνει και ο νέος της «ομολογί­ας»: «Όταν λοιπόν θελήσει κάποιος να μά­θει ποιος είναι και πού ανήκει, με δεδομέ­να τα προηγούμενα, είναι πολύ εύκολο να καταλήξει σε μονοπάτια που οδηγούν στο θάνατο του πνεύματος και του σώματός του και όχι στην αιώνια ζωή που απλόχερα μας προσφέρει ο Θεός, ο Ιησούς Χριστός και το Άγιο Πνεύμα».

Ο νέος μας θέλησε να απωθήσει το αρνητικό πρότυπο ζωής και ανεζήτησε την απάντηση. Μας το είπε ο ίδιος πριν: «Ήθελα να με ορίσω ιδεολογικά ως μια οντότητα, ψάχνοντας για απαντήσεις για τα πάντα από παντού». Εκεί που προσέτρεξε, ανύποπτος και απληροφόρητος όπως ήταν, νόμισε ότι βρήκε το σωστό νόημα ζωής. Έτσι, πίστεψε καλοπροαίρετα ότι βρήκε την λύση των προβλημάτων του στον «δάσκαλο» που βρέθηκε μπροστά του. Όμως, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων και όπως ο ίδιος το επιβεβαιώνει, η επιλογή του αυτή δεν ήταν η σωστή, γι’ αυτό και το αποτέλεσμα ήταν γι’ αυτόν καταστροφικό.

Ευτυχώς όμως, ήλθε και γι' αυτόν η στιγμή της ανάνηψης και της επιστροφής, που τον οδήγησε στην λύτρωση. Και τό­τε κατάλαβε ότι «ο Θεός είναι εκείνος που φροντίζει τη ζωή μας όταν Τον αφήσουμε να την καθοδηγήσει». Αυτή ήταν η ευλογημένη στιγμή της εν Χριστώ ελευθερίας του. Και διακηρύσσει πλέον με βεβαιότητα: «Μια ζωή χωρίς τον Ιησού Χριστό οδηγεί στο θάνατο ενώ μια ζωή με το Χριστό οδηγεί στην αιώνια ζωή».

Αφού όμως ο ίδιος βρήκε τον δρόμο της επιστροφής, την ελευθερία και την σωτη­ρία του κοντά στον Ιησού Χριστό, απλώνει την αγάπη του προς τους πρώην «αδελ­φούς» του στην πλάνη. Αφού γεύθηκε ο ίδιος τους γλυκείς καρπούς της εν Χριστώ ελευθερίας νοιάζεται και για τους άλλους πλανεμένους και αισθάνεται την ανάγκη να καλέσει κι' αυτούς να τον ακολουθή­σουν στον δρόμο για την ελευθερία: «Ένας από τους λόγους που έγραψα τα παραπά­νω είναι για να μπορέσετε όλοι εσείς που ανήκετε σε ομάδες και "παρέες" ξένες Χριστού να φύγετε από το σκοτάδι που βρί­σκεστε και να έρθετε στο φως του Χριστού, ο Οποίος σας περιμένει... Έχω την ελπίδα πως αυτά τα γραπτά ίσως έχουν κάποια ιδιαίτερη αξία, όντας ικανά να καταγρά­ψουν γεγονότα και πρακτικές που χρησι­μοποιούνται όχι σε μία αλλά σε χιλιάδες αιρέσεις, παραθρησκευτικές οργανώσεις, σέχτες και σχετικές ομάδες».

Η κατακλείδα της «ομολογίας» του είναι μια συγκλονιστική κραυγή αγωνίας προς όλα τα θύματα της πλάνης, μέσα από την οποία εκφράζει την ελπίδα ότι το φως του Χριστού θα καταυγάσει κι εκείνων τις καρδιές: «Τέλος, ελπίζω να καταλάβετε τη διαφορά ανάμεσα σε εκείνους που έρχονται και σας αγκαλιάζουν από την αρχή με χαμόγελα και λόγια μεγάλα και σε αυτούς που νοιάζονται πραγματικά για εσάς και που πρόκειται να σας παι­δέψουν, όπως ο Ιησούς Χριστός».

Μεταγράψαμε στο παρόν άρθρο μας, από ένα γραπτό κείμενο ενός πρώην θύ­ματος της πλάνης, την περιπέτειά του, τον πόνο του, την ομολογία του για τα αίτια της παραπλάνησής του, τις σκληρές συνθήκες μέσα στις οποίες έζησε, τις γνωστές με­θοδεύσεις των αιρετικών ομάδων για την αλίευση οπαδών και, τέλος, την αγωνία του για τους άλλους πλανεμένους αδελφούς του. Το κείμενο μεταγράφηκε ακριβώς όπως μας παραδόθηκε. Η μόνη αλλαγή είναι η προσαρμογή του στο πολυτονικό σύστημα για τις ανάγκες του περιοδικού μας. Για όποιον θέλει να δει τα πράγματα αντικειμενικά και χωρίς πάθος, το κείμενο αυτό μιλάει από μόνο του, μέσα από την πράξη, για τους κινδύνους που απειλούν τον σύγχρονο άνθρωπο, και κυρίως τους νέους, από την δραστηριότητα των νεο­φανών αιρέσεων και της παραθρησκείας.

Όπως φαίνεται από το περιεχόμενο της «ομολογίας», αυτό το κείμενο έχει πολλούς αποδέκτες. Δεν είναι μόνον τα θύματα που πρέπει να το λάβουν σοβαρά υπόψη. Αφορά σε όλους εμάς, όσοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μπορεί να έχουμε κάποια σχέση με τέτοια προβλήματα. Ασφαλώς είναι ζωτικής σημασίας πρόβλημα για την οικογένεια και τους γονείς των θυμάτων. Είναι σοβαρώτατο ποιμαντικό πρόβλημα για την Εκκλησία και τους ποιμένες Της. Αφορά σε ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο, μέσα στο οποίο αναπτύσσονται όλα αυτά τα «καρκινώματα» και ασφαλώς αφορά την Πολιτεία και τα όργανά της, που είναι ταγμένα να προστατεύουν τον πολίτη και τα φυσικά δικαιώ­ματα του και τα έννομα αγαθά. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να πούμε ότι στην Ελλάδα έχει γίνει αντιληπτή αυτή η ευθύνη της Πολιτείας στον τομέα αυτό, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει σε πολλές από τις άλλες Χώρες της Ενωμένης Ευρώπης. Η υπεύθυνη και σοβαρή προσπάθεια της Εκκλησίας μας και των συνεργατών της, για την ενημέρωση του Ορθοδόξου Πληρώματος και για την αντιμετώπιση του προβλήματος προληπτικά ή θεραπευτικά σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν είναι αρκετή. Είναι αναγκαία και η παρέμβαση της Πολιτείας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για περιπτώσεις εγκληματικής δραστηριότητας των ομάδων αυτών.

Εμείς εθεωρήσαμε αναγκαίο και χρή­σιμο να παραδώσουμε στους αγαπητούς αναγνώστες μας αυτή την κατάθεση ψυχής ενός πρώην θύματος της σύγχρονης πλάνης, αφ' ενός μεν, γιατί επιβεβαιώνει μέσα από την πράξη, το έργο και τους στό­χους του περιοδικού μας και την πολύτιμη προσφορά των ασχολουμένων με την αντι­μετώπιση αυτού του προβλήματος (της Συνοδικής Επιτροπής επί των αιρέσεων και της Πανελληνίου Ενώσεως Γονέων για την προστασία του Ελληνορθόδοξου Πολι­τισμού, της Οικογενείας και του Ατόμου), και αφ' ετέρου, γιατί έχομε την βεβαιότητα ότι θα βοηθήσει πολλούς υπευθύνους και μη, ή όσους έχουν το πρόβλημα, να συντε­λέσουν στην ορθή αντιμετώπιση αυτής της απειλής, χωρίς ποτέ να χάνουν το θάρρος και την ελπίδα τους.

[1] Βλ. Ομάδες ασυμβίβαστες με την Ορθόδοξη Πίστη, σελ. 90-91.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
ΤΥΕΧΟΣ 66
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Η Ρωσία ενδιαφέρεται για τα προβλήματα των αιρέσεων ενώ η Ελλάδα υστερεί Έχομε γράψει και στο παρελθόν ότι εκ μέρους της Ελληνικής Πολιτείας δεν εκδηλώνεται δυστυχώς ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται από την δραστηριότητα των σεκτών. Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος κυρός Χριστόδουλος είχε αποστείλει τρεις επιστολές προς τους Υπουργούς Εθνικής Παιδείας, για το θέμα αυτό, επισημαίνοντας ότι η Πολιτεία, στα πλαίσια του σεβασμού της θρησκευτικής ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κάθε πολίτη, πρέπει να ασχοληθεί με το πρόβλημα, χωρίς όμως να λάβει καμμία απάντηση. Όμως συχνά αποκαλύπτονται και νέα προβλήματα προσωπικά, οικογενειακά και κοινωνικά, από την ανεξέλεγκτη δραστηριότητα νεοφανών αιρέσεων, που σε μερικές περιπτώσεις είναι επικίνδυνη. Η Ελλάδα δεν έλαβε σοβαρά υπόψη στο θέμα αυτό τα τρία Ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (κυρίως της 29.2.1996) και τις Συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης (1178/1992 και 1412/1999) όπως άλλες χώρες, π.χ. η Γαλλία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Αυστρία κ.ά. Στη συνέχεια δημοσιεύομε ένα κείμενο που αναφέρεται στη Ρωσία1, και δείχνει τον προβληματισμό που διακατέχει τους ειδικούς μελετητές του φαινομένου αυτού και σε άλλες χώρες και παρουσιάζει τους τρόπους με τους οποίους επιδιώκεται η υπεύθυνη αντιμετώπιση του προβλήματος. «Με διοργάνωση της F.E.C.R.I.S.2, πραγματοποιήθηκε στις 15 έως 17 Μαΐου 2009, στην Αγία Πετρούπολη, συνδιάσκεψη σχετική με τις σέκτες. Η συγκεκριμένη συνέλευση φιλοξενήθηκε ένθερμα από το Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης και το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Ρωσίας. Πρόεδρος της Γενικής Συνελεύσεως εξελέγη ο κ. Thomas Sackville με Αντιπροέδρους την κ. Danielle Muller-Tulli και τον καθηγητή κ. Alexander Dvorkin (Αλεξάντερ Ντβόρκιν), παλαιό συνεργάτοη του μακαριστού π. Αντωνίου Αλεβιζοπούλου. Κατά τη διάρκεια των εργασιών, συμφωνήθηκε η από κοινού δράση, ώστε να ενταθεί η ενημέρωση του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Ευρωκοινοβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Commission), και του Ο.Η.Ε. εκ μέρους της F.E.C.R.I.S., σχετικά με τη νομοθετική ρύθμιση και προστασία των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και τη λειτουργία Κεντρικού Παρατηρητηρίου, που θα γνωμοδοτεί συμβουλευτικά στα πλαίσια του Ευρωκοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε θέματα αιρέσεων. Βασικός στόχος της Συνδιάσκεψης υπήρξε η διαμόρφωση ενός Ευρωπαϊκού ψηφίσματος ή μιας οδηγίας βασισμένης στο Νόμο About-Picard3, νόμο που τέθηκε σε λειτουργία το 2001 και προβλέπει την κρατική παρέμβαση για οργανώσεις, που προβαίνουν σε εγκληματικές ενέργειες, κυρίως ομάδες που παρουσιάζονται με τη μορφή «λατρείας» (sectaries mouvements). Ο σχετικός νόμος προβλέπει την περίπτωση του «διανοητικού χειρισμού», πράξη συχνή στις ομάδες που χαρακτηρίζονται ως σέκτες. Τέλος, στη Συνδιάσκεψη υπογραμμίστηκε ότι παρ’ όλο που οι Ρωσικές Αρχές κινητοποιούνται με ανάλογες νομοθετικές ρυθμίσεις, σχετικά με τα θέματα που αφορούν στην προστασία των Ρώσων πολιτών και στη Γαλλία ο Νόμος About-Picard έχει αρχίσει να εφαρμόζεται, η αδιαφορία άλλων κρατών για τα θέματα αυτά, όπως του Ηνωμένου Βασιλείου, αποτελεί δυστυχώς κραυγαλέα παράλειψη». Αξίζει να επαναληφθεί4 ότι και στην πατρίδα μας, τα προβλήματα αυτά διαιωνίζονται εδώ και πολλές δεκαετίες. Μήπως είναι καιρός οι Ακαδημαϊκοί μας, οι Πανεπιστημιακοί μας, οι Νομικοί μας και γενικά οι σκεπτόμενοι άνθρωποι να σκύψουν πάνω στο πρόβλημα με τον ίδιο τρόπο που οι Γάλλοι, οι Γερμανοί και άλλοι Ευρωπαίοι το αντιμετωπίζουν; Μήπως είναι καιρός να μιμηθούμε τους Ευρωπαίους στο μέγιστο αυτό πρόβλημα, αντί να τους μιμούμεθα στα τόσα άλλα καταστροφικά που κατακλύζουν τη χώρα μας; 1. FAIRnews, Issue 2, 2009, σ. 18. 2. Federation Europeenne des Centres de Recherche et d’ Information sur le Sectarisme (Ευρωπαϊκή Ένωση Κέντρων Έρευνας και Πληροφόρησης για τις Σέκτες).  http://en.wikipedia.org/wiki/European_Federation_of_Centres_of_Research_and_Information_on_Sectarianism 3. Το όνομα του Νόμου προέρχεται από τους κοινοβουλευτικούς Nicolas About και Catherine Picard. Βλ. και «Διάλογος», τ. 62, σσ. 27-28. 4. Σχόλιο της Σύνταξης. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 72 (ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2013)

Μέθοδοι "Αυτοβελτίωσης" και "Θετικής Σκέψης": Είναι συμβατές με την Ορθοδοξία;

ΜΕΘΟΔΟΙ «ΑΥΤΟΒΕΛΤΙΩΣΗΣ» ΚΑΙ «ΘΕΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ»:
ΕΙΝΑΙ ΣΥΜΒΑΤΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ;1

της κ. Ελένης Ανδρουλάκη

(α’ μέρος)

1. Εισαγωγή

Συχνά γίνεται λόγος σήμερα για «θετική σκέψη» και «αυτοβελτίωση». Με τον όρο «θετική σκέψη» δεν νοείται μια κατάσταση ευδιαθεσίας ή αισιοδοξίας ή πίστης στο Θεό, αλλά κάτι εντελώς διαφορετικό. Η «θετική σκέψη» βρίσκεται στον πυρήνα των δραστηριοτήτων των ομάδων της «Νέας Εποχής» και το εννοιολογικό της περιεχόμενο είναι διαφορετικό από ό,τι θα φανταζόταν κάποιος ανυποψίαστος ή αφελής ακροατής. Η «θετική σκέψη» είναι μια κατάσταση ενεργοποίησης των δήθεν ανεξάντλητων δυνάμεων μέσα μας, η ανάπτυξη «ολοκλήρου του δυναμικού» του «έσω ανθρώπου», η ανακάλυψη των απεριορίστων «θεϊκών δυνάμεων», που υποτίθεται ότι βρίσκονται μέσα μας.

Οι οπαδοί της «θετικής σκέψης» κηρύττουν ότι όταν κάνουμε θετικές σκέψεις «δονούμαστε σε ανώτερες συχνότητες», ενώ όταν κάνουμε αρνητικές σκέψεις, τότε «παλλόμαστε σε κατώτερες, ασθενέστερες συχνότητες». Η ορολογία αυτή είναι καθαρά αποκρυφιστική, όπως και η συνακόλουθη διδασκαλία ότι «τα θετικά συναισθήματα είναι εναρμονισμένα με αυτά της Πηγής μας2, [και] μας κάνουν να δονούμαστε σε ανώτερες συχνότητες και βοηθούν να γίνουν οι προθέσεις μας πραγματικότητα»3.

Έτσι, ισχυρίζονται, «η συνεχής επανάληψη μιας σκέψης συνοδευόμενη από έντονα, θετικά συναισθήματα και ή με απόλυτη βεβαιότητα προσδοκία ότι θα υλοποιηθεί» αυτό που σκεπτόμαστε, κάνουν τις σκέψεις μας πραγματικότητα. Για όλες τις ομάδες της «θετικής σκέψης», η σκέψη ταυτίζεται με την πράξη. Συχνά ακούμε ή διαβάζουμε για τη «δύναμη της σκέψης»· πολλοί μάλιστα λένε ότι «η σκέψη είναι ενέργεια» και ότι «η ενέργεια ακολουθεί τη σκέψη», κάτι το οποίο αποτελεί αποκρυφιστικό δόγμα4.

Κάποιοι καθοδηγητές ζωής (life coaches) διδάσκουν ότι «οι σκέψεις μας έχουν υπόσταση και έλκουμε ο,τιδήποτε σκεφτόμαστε ανεξάρτητα αν αυτό είναι θετικό ή αρνητικό».  «Είμαστε οι ίδιες οι σκέψεις μας», λένε, και «μπορούμε να διδάξουμε το υποσυνείδητό μας να κάνει ό,τι θέλουμε». «Μπορούμε να κάνουμε τα πάντα». Πώς; Στρεφόμενοι στον εαυτό μας, απολυτοποιώντας τις δυνάμεις μέσα μας, θεοποιώντας τον εαυτό μας.

«Για τις ομάδες που προβάλλουν ως “γενική συνταγή” τη θετική σκέψη», έγραφε ο μακαριστός π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος, «δεν υπάρχει καμιά πραγματικότητα εκτός από τον “εαυτό”, ο “εαυτός” δημιουργεί τα πάντα»5. Όσοι ασκούν τη «θετική σκέψη» και προσπαθούν να «αυτοβελτιωθούν» μέσω αυτής, ουσιαστικά δρουν αντι-χριστιανικά. Αφού η πίστη στο Θεό υποκαθίσταται από την πίστη στον Εαυτό. Και η προσευχή, που λένε ότι κάνουν, σχετίζεται με τη «δύναμη της σκέψης» και ουσιαστικά αποτελεί συνομιλία με τον «ανώτερο, θείο εαυτό» τους. «Έχε πίστη», λένε, αλλά εννοούν μια «πίστη όχι στο πρόσωπο του Χριστού ή στον Τριαδικό Θεό ή σε οποιαδήποτε δύναμη έξω από τον εαυτό μας, αλλά πίστη στις δυνάμεις του ίδιου του εαυτού μας, δηλαδή μια διαβολική πίστη»6, έγραφε ο π. Αντώνιος.

Ο Εαυτός εξυψώνεται εγωιστικά, ειδωλοποιείται, παίρνει τη θέση του Θεού. Έτσι κηρύσσεται η αυτονομία του ανθρώπου, καταργείται η κοινωνία με τον αληθινό Θεό και ακυρώνεται το Ευαγγέλιο του Χριστού. Η πίστη που συνυπάρχει με τη χρήση μεθόδων «αυτοβελτίωσης», «αυτοεξέλιξης» και «θετικής σκέψης» είναι μια εωσφορικού τύπου πίστη που ενεργοποιείται με τεχνικές αυθυποβολής, ελέγχου και προγραμματισμού του νου, διαλογισμό και λοιπές αποκρυφιστικές πρακτικές.

2. Τι είναι ο Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός (NLP)

Θα δούμε τώρα ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα, το Νευρογλωσσικό Προγραμματισμό, γνωστό και ως NLP, ο οποίος συστήνεται ως «μια ολοκληρωμένη μέθοδος αυτοβελτίωσης και προσωπικής εξέλιξης σε όλους τους τομείς»7.

Ο Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός παρουσιάζεται ως «η τέχνη και επιστήμη της προσωπικής βελτίωσης». Αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 από τον μαθηματικό Richard Bandler και τον γλωσσολόγο John Grinder, οι οποίοι έφτιαξαν μια νέα μέθοδο που βασίστηκε στις τεχνικές των λεγομένων «μάγων της επικοινωνίας», δηλαδή του ιδρυτή της Νεοεποχίτικης ψυχοθεραπευτικής μεθόδου Γκεστάλτ, Fritz Perls, της οικογενειακής ψυχοθεραπεύτριας Virginia Satir και του υπνοθεραπευτή Milton Erickson.

Ο Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός έχει χαρακτηριστεί ως «μια νέα τεχνολογία εργαλείων σκέψης και συμπεριφοράς», «μια ολιστική προσέγγιση», που «δίνει τη λύση σε πολλά καθημερινά προβλήματα, όπως αϋπνίες, κατάθλιψη, οργάνωση της ζωής, αυτογνωσία, καλύτερη μάθηση, μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, αποτελεσματικότερη επικοινωνία, αυτοβελτίωση και αλλαγή των κακών συνηθειών μας. Όποιος εκτελέσει τις τεχνικές του μοντέλου, θα νιώσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, η οποία θα απορρέει από την ιεράρχηση των αξιών του και θα τιθασεύσει τα μέχρι τώρα ανεξέλεγκτα πιστεύω του! Θα εξερευνήσει την πηγή των συναισθημάτων του και θα γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του. Θα μελετήσει καλύτερα την ανθρώπινη επικοινωνία και θα καταλάβει τι επηρεάζει θετικά τους άλλους ανθρώπους»8. Στα υποσχόμενα οφέλη περιλαμβάνονται «αυτό-εξέλιξη, εξαφάνιση αρνητικών σκέψεων, σύνδεση με την προσωπική μου Δύναμη, εντοπισμός και διαγραφή των αρνητικών νοητικών προγραμμάτων και αποκάλυψη του αληθινού εαυτού». Επίσης, για όσους το επιθυμούν, ο Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός «οδηγεί στην αφθονία, την ευημερία και στην απόκτηση πλούτου, στη θεραπεία φόβων μέσα σε λίγα λεπτά, στην άμεση απαλλαγή από αλλεργίες, στη μείωση βάρους, στη θεραπεία εθισμών, στην αύξηση των πωλήσεων  έως και 60% από τις πρώτες μέρες, στην επιτυχία στα ερωτικά ραντεβού» κ.λπ.

Κάποιοι θεραπευτές NLP υπόσχονται φυσική αύξηση του μεγέθους του γυναικείου στήθους μέσα σε λίγο καιρό, άλλοι υπερηφανεύονται ότι με την εφαρμογή του NLP σε εγκυμονούσες τις βοήθησαν να γεννήσουν πιο εύκολα, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι θεραπεύουν ακόμα και τον καρκίνο9. Με άλλα λόγια, ο NLP «έχει μεταμορφωθεί σε ένα πάσης χρήσης πρόγραμμα και σε μια τεχνολογία αυτοβελτίωσης» και συστήνεται ως «η νέα τέχνη και επιστήμη που σε βοηθά να αποκτήσεις ο,τιδήποτε θελήσεις».

«Απελευθέρωσε τις Δυνατότητες του Νου σου!» μας προτρέπει διαφημιστικό φυλλάδιο νευρογλωσσικού προγραμματισμού Ελληνικής εταιρείας που ασχολείται τα τελευταία χρόνια με την εκπαίδευση στο Νευρογλωσσικό Προγραμματισμό έναντι αδρής αμοιβής. Αυτό, και άλλα σχετικά κέντρα που δραστηριοποιούνται έντονα στην πατρίδα μας απευθύνονται σε άτομα που ψάχνουν κάποιο στήριγμα στη ζωή τους, σε ανθρώπους που αναζητούν αυτό-ανάπτυξη και αυτοβελτίωση, ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές και καθοδηγητές ζωής (life coaches), σε επαγγελματίες υγείας, εναλλακτικούς θεραπευτές, στελέχη επιχειρήσεων, εκπαιδευτικούς, αθλητές κ.ά. Το πρόγραμμα σε βοηθά δήθεν να αναγνωρίσεις και να εξαλείψεις τα «αρνητικά ή περιοριστικά πιστεύω σου», «να εναρμονίσεις όλα τα κομμάτια του εαυτού σου», «να υπερβείς τα προσωπικά σου όρια», «να ανακαλύψεις τη δύναμη που έχεις μέσα σου» και να αναπτύξεις «τεράστιες δυνατότητες αυτοπρογραμματισμού». Αφού, όπως μας λένε, «ο NLP έχει ανακαλύψει και έχει απελευθερώσει το τεράστιο κρυμμένο δυναμικό» που υποτίθεται ότι έχουμε όλοι. Οι σύμβουλοι NLP μάλιστα, τονίζουν ότι «ο NLP βρίσκει εφαρμογή σχεδόν σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας: στην προσωπική ανάπτυξη, στην καθοδήγηση ζωής (life coaching), στις σχέσεις, στην υγεία, στην ψυχοθεραπεία, στην εκπαίδευση και μάθηση, στον αθλητισμό, στις πωλήσεις, στον τομέα των επιχειρήσεων, στην επικοινωνία, στην καθημερινή ζωή».

3. Είναι ο NLP επιστημονική μέθοδος;

Ο NLP συχνά αυτό-αποκαλείται «μοντέλο επικοινωνίας», «μοντέλο ανθρώπινης συμπεριφοράς», «λογισμικό για τον εγκέφαλο», «εγχειρίδιο χρήσης του εγκεφάλου», «μελέτη της υποκειμενικής εμπειρίας» και «επιστήμη της θετικής σκέψης».

Το πρόβλημα ξεκινά από τους ισχυρισμούς των θεμελιωτών της μεθόδου ότι ο NLP βασίζεται στην νευρολογία, τη γλωσσολογία και την επιστήμη των υπολογιστών, κάτι το οποίο έχει αποδειχθεί ψευδές σε πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες από νευρολόγους, ψυχολόγους και γλωσσολόγους.
Επίσης σύγχυση δημιουργείται από την ονομασία «Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός», καθότι η μέθοδος δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τη σοβαρή επιστήμη της νευρογλωσσολογίας. Η νευρογλωσσολογία, καθ’ όλα επιστημονική, μελετά τους νευρολογικούς μηχανισμούς του ανθρώπινου εγκεφάλου που ελέγχουν την εκμάθηση, κατανόηση και παραγωγή της γλώσσας. Οι νευρογλωσσολόγοι ερευνούν με επιστημονικά κριτήρια, πώς η δομή του εγκεφάλου επηρεάζει τη μάθηση της γλώσσας, πώς και σε ποιες περιοχές του εγκεφάλου εδράζεται η γλώσσα και πώς οι εγκεφαλικές βλάβες επηρεάζουν την κατανόηση και χρήση του λόγου.

Οι νευρογλωσσικοί προγραμματιστές δεν κάνουν τίποτα από τα παραπάνω, αλλά υπόσχονται ότι θα μας βοηθήσουν να «απελευθερώσουμε τις εσωτερικές δυνάμεις μας», «να εξαφανίσουμε τις αρνητικές μας σκέψεις», «αναδιαμορφώνοντας τον ανθρώπινο εγκέφαλο για να μας κάνουν υπερανθρώπους»10. Ο ίδιος ο δημιουργός της μεθόδου, ο Richard Bandler, ομολογεί ότι η έμπνευση του NLP του ήρθε «σε μια σειρά ψευδαισθήσεων»11.

Ο καθηγητής ψυχολογίας Barry Beyerstein σε εντυπωσιακή εργασία του με τίτλο «Ψευδείς θεωρίες περί εγκεφάλου: Νευρομυθολογίες της Νέας Εποχής», ανέλυε μεταξύ άλλων και το Νευρογλωσσικό Προγραμματισμό και τόνιζε ότι «οι έμποροι της προσωπικής επιτυχίας χρησιμοποιούν αυθαίρετα ορολογία της νευρολογίας, για να προσδίδουν αυθεντία [στις μεθόδους τους]… Πολλοί από αυτούς που ισχυρίζονται ότι αλλάζουν τον εγκέφαλο στηρίζουν τις ελπίδες τους σε μια ή και σε δυο προβληματικές έννοιες: έναν “συμπαντικό νου” και το υποσυνείδητο… Ίσως ο αγαπημένος νευρόμυθος όλων των εποχών είναι η ιδέα ότι οι φυσιολογικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν μόνο το 10% του μυαλού τους… Νεοεποχίτικα σλόγκαν όπως “εσύ δημιουργείς τη δική σου πραγματικότητα” ενισχύουν τις βαθιά ριζωμένες επιθυμίες μας για μυστικές συνταγές, που θα πραγματοποιήσουν τους στόχους μας με τη φαντασία και όχι με την προσπάθεια… Οι γκουρού της αυτοβελτίωσης συνήθως βασίζονται… σε υποτιθέμενες γνώσεις περί του “τι έχει αποτέλεσμα”… Οι καταναλωτές οφείλουν να είναι προσεκτικοί…»12.

Ο ερευνητής και καθηγητής ψυχογλωσσολογίας Dr Willem Levelt επισημαίνει: «η θεωρία και η πρακτική του  NLP δεν σχετίζεται καθόλου με τα πορίσματα της επιστήμης της νευρολογίας, ή με τη γλωσσολογία, ούτε με την πληροφορική ή τις θεωρίες περί προγραμματισμού»13.
Σοβαρές επιστημονικές εργασίες αποδεικνύουν ότι ο NLP βασίζεται σε εσφαλμένες θεωρητικές υποθέσεις και χαρακτηρίζεται από έλλειψη αποτελεσματικότητας14. Μεταξύ αυτών, η αναφορά του Αμερικανικού Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας (1988) και οι δημοσιεύσεις του καθηγητή νευροφυσιολογίας Christopher Sharpley. Σύμφωνα με εμπεριστατωμένες μελέτες, ο NLP έχει «ψευδοεπιστημονικά χαρακτηριστικά, τίτλο, έννοιες και ορολογία»15.

Ο ερευνητής Witkwoski τονίζει ότι ο NLP χρησιμοποιεί όρους «δανεισμένους από την επιστήμη ή φράσεις που αναφέρονται σε αυτήν, κενούς από κάθε επιστημονική σημασία. Αυτό φαίνεται ήδη από το ίδιο το όνομά του -νευρογλωσσικός Προγραμματισμός- που είναι τρομερή εξαπάτηση»16.

Ο λέκτορας Ψυχολογίας Gareth Roderique-Davies με τη σειρά του χαρακτηρίζει τον NLP «ασαφή χαμαιλέοντα που μεταμφιέζεται σε επιστήμη»17. Ο NLP επίσης συγκαταλέγεται μεταξύ των «αναξιόπιστων μεθόδων για τη θεραπεία εθισμών», και μάλιστα μέσα στις 10 πιο αναξιόπιστες18.
Ο Donald Eisner, ψυχολόγος και νομικός με ειδίκευση στα αδικήματα, που σχετίζονται με την ψυχοθεραπεία, στο άρτια τεκμηριωμένο βιβλίο του «Ο θάνατος της Ψυχοθεραπείας - Από την απάτη ως τις απαγωγές από εξωγήινους», ασχολείται και με το Νευρογλωσσικό Προγραμματισμό. Τα συμπεράσματα του Eisner: «ούτε ίχνος κλινικής έρευνας δεν στηρίζει τους ισχυρισμούς»19 του NLP. «Παρά τους εκτεταμένους ισχυρισμούς και τη μαζική διαφήμιση, καμιά μελέτη δεν έχει δημοσιευθεί που να αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα του NLP… Αυτό που απομένει είναι η επίδραση των γκουρού και του πλασέμπο»20.

Στο βιβλίο «Επιστήμη και ψευδοεπιστήμη στην Κλινική Ψυχολογία»21 διαβάζουμε τον ακόλουθο ορισμό του NLP «(Εύκολη λύση + Ψευδοεπιστημονικό λούστρο) x Εύπιστο Κοινό = Υψηλό εισόδημα».

Με το Νευρογλωσσικό Προγραμματισμό ασχολήθηκαν επίσης οι σκεπτικιστές, ο φορέας επαγρύπνησης για τις απάτες υγείας στην Αμερική Quackwatch22 και η Miviludes (Διυπουργική Επιτροπή Επαγρύπνησης και Αγώνα εναντίον των Σεκτών). Στις ετήσιες αναφοές της στον Πρωθυπουργό, η Miviludes περιλαμβάνει από το 2007 και σχεδόν κάθε χρόνο και το Νευρογλωσσικό Προγραμματισμό. Να τονιστεί ότι «ως τυπικό παράδειγμα σύγχρονης ψευδοεπιστήμης»23, ο NLP εξυπηρετεί για να «διευκολύνει τη διδασκαλία της επιστημονικής παιδείας σε πανεπιστημιακό επίπεδο»24.

4. Θεωρίες του NLP

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ο NLP «είναι μια επιστημονικά ατεκμηρίωτη θεραπευτική μέθοδος που ισχυρίζεται ότι “προγραμματίζει” τον εγκέφαλο, με μια σειρά τεχνικών οι οποίες περιλαμβάνουν το καθρέφτισμα των στάσεων του σώματος και των μη λεκτικών συμπεριφορών των πελατών»25. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία του NLP που ονομάζεται «συντονισμός και κατοπτρισμός», όταν μιμούμαστε τη λεκτική και μη λεκτική συμπεριφορά των άλλων -δηλαδή τη στάση του σώματος, τις χειρονομίες, την αναπνοή, τις αλλαγές στον τόνο της φωνής κ.τ.λ.- δημιουργείται συναισθηματική εναρμόνιση. Αυτό δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά, αντίθετα μπορεί να προκαλέσει αμηχανία, απορία ή και διακοπή της επικοινωνίας, όπως περιγράφει παραστατικά η επιφανής κλινική ψυχολόγος και καθηγήτρια στο Berkley, Dr Margaret Thaler Singer, στο βιβλίο της «Τρελές θεραπείες». Και φυσικά οι προτροπές για συγχρονισμό με την αναπνοή του άλλου26, παραπέμπουν σε αποκρυφιστικές πρακτικές. Προσοχή επίσης χρειάζεται η τακτική των νευρογλωσσικών προγραμματιστών να «διαβάζουν» τη σκέψη των άλλων και τη γλώσσα του σώματος. Ρωτούμε για παράδειγμα: γιατί το να κάθεσαι σταυροπόδι να σημαίνει ότι κάποιος «σε μπλοκάρει» ή ότι γίνεσαι «αμυντικός»; Μπορεί απλά να πονά η μέση σου ή να αισθάνεσαι βολικά έτσι27.

Άλλη μια βασική θεωρία του NLP έχει να κάνει με τα λεγόμενα συστήματα αναπαράστασης. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, οι άνθρωποι σκέπτονται, επεξεργάζονται τις πληροφορίες με συγκεκριμένους τρόπους: οπτικό, ακουστικό, κιναισθητικό, οσφρητικό ή γευστικό και η κατεύθυνση προς την  οποία οι άνθρωποι κινούν τα μάτια τους θεωρείται ότι υποδεικνύει το αισθητήριο σύστημα με το οποίο σκέφτονται. Επίσης, η επιλογή των λέξεων που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι υποτίθεται ότι υποδηλώνει το «προτιμώμενό τους σύστημα αναπαράστασης». Για παράδειγμα, αν κάποιος κοιτά κάτω αριστερά, μιλά στον εαυτό του κ.λπ.28. Και αν κάποιος χρησιμοποιεί λέξεις όπως: «φαίνεται», «για κοίτα εδώ», «φωτεινός», «άδειος», είναι οπτικός τύπος, ενώ αν χρησιμοποιεί λέξεις όπως: «ακούγεται», «το σημαντικό ερώτημα που θέτουμε είναι», «ηχηρός», «κούφιος», είναι ακουστικός τύπος29. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι όλα τα ανωτέρω περί προτιμώμενου «συστήματος αναπαράστασης», χρήσης αντιστοιχιών λέξεων, κινήσεως των ματιών κ.λπ. έχουν ανασκευαστεί σε αρκετές επιστημονικές εργασίες30.

Στην εξαιρετική μελέτη του: «Νευρομυθολογίες στην Εκπαίδευση», ο καθηγητής John Geake, ερευνητής με ειδίκευση στη νευροεπιστήμη, στηριζόμενος σε εκτενή, επιστημονική βιβλιογραφία, αποκαλύπτει την έλλειψη επιστημονικής βάσης δημοφιλών νευρομύθων, συγκεκριμένα: «της χρησιμοποίησης του 10% του εγκεφάλου, της σκέψης με το αριστερό ή το δεξί ημισφαίριο, το οπτικό, ακουστικό και κιναισθητικό στυλ μάθησης και τις πολλαπλές νοημοσύνες»31.

Ανάμεσα στις βασικές παραδοχές του NLP είναι και η εξής: «δεν υπάρχει αποτυχία, μόνο ανάδραση». Δηλαδή η αποτυχία, η αστοχία, η αμαρτία δεν υπάρχουν· είναι μόνο ανολοκλήρωτες επιτυχίες. «Άλλη ψευδής παραδοχή του NLP είναι “αν κάποιος μπορεί να κάνει κάτι, όλοι μπορούν να το κάνουν”. Αυτό προέρχεται από ανθρώπους που ισχυρίζονται ότι καταλαβαίνουν τον εγκέφαλο και ότι μπορούν να σε βοηθήσουν να επανα-προγραμματίσεις το δικό σου. Θέλουν να πιστέψεις ότι το μόνο πράγμα που χωρίζει το μέσο άνθρωπο από τον Αϊνστάιν… είναι ο NLP»32 και το εκάστοτε σύστημα «αυτοβελτίωσης» και «θετικής σκέψης»

Συνεχίζεται....

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
ΤΕΥΧΟΣ 72 (ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2013)

_____________________
1. Ιερά Μητρόπολις Γλυφάδας, Ελληνικού, Βούλας, Βουλιαγμένης και Βάρης.
Τα περιεχόμενα του εν λόγω άρθρου αποτελούν απόψεις επιστημονικές. Η αρθρογράφος δεν έχει την πρόθεση να προσβάλει την τιμή και την υπόληψη κανενός, τις οποίες δηλώνει ότι σέβεται απολύτως.
2. Δηλαδή τη θέση του προσωπικού Θεού παίρνει μια απρόσωπη «Πηγή» στην οποία όλα συγχωνεύονται.
3. http://enallaktikidrasi.gr/2013/05/pos-oi-skepseis-mas-ginontai-i-pragmatikotita-mas
4. Παγκόσμια Καλή Θέληση, Ενημερωτικό Δελτίο, 2003, Νο 2.
5. π. Αντωνίου Αλεβιζοπούλου (†), Ο αποκρυφισμός στο φως της Ορθοδοξίας - Νεοαποκρυφισμός, Αθήνα, 1996, σελ. 305.
6. ένθ. ανωτ., σελ. 304.
7. http://amaltheia.eu
8. Τρίτο Μάτι, τεύχος 74, Ιανουάριος 1999.
9. http://www.transformations.net.nz/trancescript/healing-cancer.html
10. http://www.guardian.co.uk/lifeandstyle/2006/may/20/weekend.johnronson1
11. http://www.guardian.co.uk/lifeandstyle/2006/may/20/weekend.johnronson1
12. Barry Beyerstein. “Brainscams: Neuromythologies of the New Age”. International Journal of Mental Health 1990. 19 (3): 27-36.
13. σχετικό βίντεο.
14. Ενδεικτικά: C.F. Sharpley, “Research Findings on Neuro-linguistic Programming. Non supportive data or an untestable theory?”. Journal of Counceling Psychology, 1984, Vol. 31, No 2 και
Donald Eisner, The Death of Psychotherapy. From Fraud to Alien Abductions, Praeger, 2000, σελ. 158 και
Margaret Singer & Janja Lalich, Crazy Therapies: What Are They? Do They Work? Jossey-Bass, 1996, σελ. 175 και
www.tomaszwitkowski.pl/attachments/File/Tomasz_Witkowski_-_A_Review.pdf
15. http://en.wikipedia.org/wiki/Neuro-linguistic_programming
16. Tomasz Witkowski, “Thirty-Five Years of Research on Neuro-Linguistic Programming, NLP Research Data Base, State of the Art or Pseudoscientific Decoration?”, Polish Psychological Bulletin, 2010, 41 (2).       
17. Gareth Roderique-Davies, “Neuro-linguistic programming: Cargo Cult Psychology?”, Journal of Applied Research in Higher Education, 2009, Vol. 1, no 2.
18. Norcross, J.C., Koocher, G.P., Fala, N.C., Wexler, H.K., “What Does Not Work? Expert Consensus on discredited treatments in the addictions” , Journal of Addiction Medicine, 2010, 4 (3).
19. Donald A. Eisner, The Death of Psychotherapy - From Fraud to Alien Abductions, Praeger, 2000, σελ. 209.
20. ένθ. ανωτ. σελ. 157-158.
21. Scott O. Lilienfeld, Steven Jay Lynn, Jeffrey M. Lohr, Science and Pseudoscience in Clinical Psychology, Guilford, 2004.
22. http://www.quackwatch.org/01QuackeryRelatedTopics/mentsery.html
23. http://scientliteracy.wordpress.com/article/neurolinguistic-programming-2jenlcky7q5vo-2/
24. http://en.wikipedia.org/wiki/Neuro-linguistic_programming
25. http://donaldclarkplants.blogspot.gr/2007N13/nip-no-longer-plausibe.html
26. Romilla Ready, Kate Burton, Νευρο-Γλωσσικός Προγραμματισμός για πρωτάρηδες, Κλειδάριθμος, 2007, σελ. 126.
27. http://skepdic.com/neurolin.html
28. Νευρο-Γλωσσικός Προγραμματισμός για πρωτάρηδες, ένθ. ανωτ., σελ. 114-115.
29. Νευρο-Γλωσσικός Προγραμματισμός για πρωτάρηδες, ένθ. ανωτ., σελ. 111
30. αρκετές από αυτές παρατίθενται στο Polish Psychological Bulletin, 2010, vol. 41 (2).
31. John Geake, “Neuromythologies in education”, Educational Research, vol. 50, no 2, 2008.
32. Robert Todd Carroll, The Skeptic’s Dictionary, Wiley, 2003, σελ. 253.

Παράλογα καί φαιδρότητες τῶν νεοπαγανιστῶν!

ΜΠΟΡΕΙ νὰ γελάσει κάποιος μὲ τὸ ἀκόλουθο σχόλιο, ἀλλὰ πέρα ἀπὸ τὴν κωμική του πλευρά, κρύβει καὶ τὴν τραγική του. Εἶναι γνωστὴ ἡ σφοδρὴ πολεμικὴ τῶν ἑλλήνων νεοπαγανιστῶν καὶ τὸ ἀβυσσαλέο μῖσος τους κατὰ τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ἡμῶν τῶν Χριστιανῶν.

Ἂν εἶχαν τὴ δυνατότητα, θὰ ἔγειραν διωγμοὺς χειρότερους καὶ ἀπὸ ἐκείνους τῶν πρωτοχριστιανικῶν χρόνων, γιὰ νὰ μᾶς ἀφανίσουν ἀπὸ προσώπου γῆς!

Θεωροῦν τὴν Ἑλλάδα «τσιφλίκι» τους, ἂν καὶ δὲν ἀντιπροσωπεύουν οὔτε τὸ ἕνα τοῖς χιλίοις τῶν σημερινῶν Ἑλλήνων, καὶ ἐμᾶς τὰ ἕνδεκα ἑκατομμύρια τῶν Χριστιανῶν… μᾶς ἀποκαλοῦν ἑβραίους, καὶ πραγματική μας πατρίδα τὸ… Ἰσραήλ! Δὲν παραλείπουν βεβαίως σὲ κάθε δημοσίευμά τους νὰ ζητοῦν νὰ τοὺς «ἀδειάσουμε τὴ γωνιά» καὶ νὰ μετακομίσουμε στὴν «πατρίδα μας»!

Ζητοῦν καὶ κάτι ἄλλο ἐπίσης «τρελλό», νὰ κατεδαφισθοῦν οἱ χριστιανικοὶ ναοί μας, σὲ ἀπόσταση τουλάχιστον πεντακοσίων μέτρων ἀπὸ τὰ ἀρχαιοελληνικὰ «ἱερά», διότι, (ἄκουσον, ἄκουσον) ἀποτελοῦν ἑστίες βεβηλώσεως καὶ καθίστανται αἰτία τῆς «φυγῆς» τῶν «θεῶν» τους ἀπὸ αὐτά!

Ὑποστηρίζουν ἀνερυθρίαστα, πὼς ἡ αἰτία τῆς ἐπικρατήσεως τοῦ Χριστιανισμοῦ ἦταν (ἄκουσον, ἄκουσον) οἱ «μεθοδευμένες βεβηλώσεις τῶν ἐθνικῶν ναῶν» καὶ ἐξαιτίας αὐτοῦ ἡ «φυγὴ» τῶν «θεῶν»! Αὐτὲς οἱ «ἀρλοῦμπες» βεβαίως δὲν εἶναι «φρέσκιες», ἀλλὰ «μπαγιάτικες», ἀφοῦ καὶ τὸ θλιβερό τους ἴνδαλμα ὁ παρανοϊκὸς Ἰουλιανός, τὸ ἴδιο ὑποστήριζε, ὅτι δῆθεν δὲ «χρησμοδοτοῦσε» τὸ μαντεῖο τοῦ Δαφναίου Ἀπόλλωνα στὴν Ἀντιόχεια, ἐπειδὴ «ἔδιωξε» τὸ «θεὸ» τὸ παρακείμενο ἱερὸ λείψανο τοῦ Μάρτυρα ἁγίου Βαβύλα! Ἀπόδειξη: ὁ παγανισμὸς παραμένει διαχρονικὰ παράλογος καὶ δεισιδαίμων!

Oρθόδοξος Τύπος,13/09/ 2013

http://aktines.blogspot.gr/

Τα ονόματα του Ιησού Χριστού

 

Τα ονόματα του Ιησού Χριστού

11:31 π.μ. | Αναρτήθηκε από Βασιλική Δελαγραμμάτικα |

Γιατί ονομάστηκε ο Ιησούς Χριστός «Οδός»; Για να μάθεις ότι δι' Aυτού ανεβαίνουμε προς τον ουράνιο πατέρα μας.


Γιατί ονομάστηκε «Πέτρα»; Για να μάθεις πόσο χρήσιμη αλλά και πόσο δυνατή και ακλόνητη είναι η πίστη προς Αυτόν.


Γιατί ονομάστηκε «Θεμέλιος»; Για να μάθεις ότι Aυτός βαστάζει και στηρίζει τα πάντα υλικά και πνευματικά.


Γιατί ονομάστηκε «Ρίζα»; Για να μάθεις ότι ενωμένοι μαζί Tου και παίρνοντας χυμούς πνευματικούς απ' Αυτόν ανθίζουμε και καρποφορούμε πνευματικά.


Γιατί ονομάστηκε «Ποιμήν»; Διότι Αυτός μας ποιμαίνει και προνοεί για την συντήρησή μας.


Γιατί ονομάστηκε «Πρόβατον»; Διότι θυσιάστηκε για μας και συγχωρέθηκαν δι' Αυτού οι αμαρτίες μας.


Γιατί ονομάστηκε «Ζωή»; Διότι ενώ ήμασταν νεκροί πνευματικώς ένεκα των αμαρτιών μας ανέστησε μαζί Του.


Γιατί ονομάστηκε «Φως»; Γιατί μας απήλλαξε από το σκοτάδι της ειδωλολατρίας και της πλάνης.


Γιατί ονομάστηκε «Ιμάτιον»; Διότι εγώ ο άνθρωπος ενδύθηκα πνευματικά Αυτόν, όταν βαφτίστηκα στο όνομά του.


Γιατί ονομάστηκε «Τράπεζα»; Διότι τρώγω το Σώμα Του και πίνω το Αίμα Του όταν συμμετέχω στα άχραντα μυστήρια.


Γιατί ονομάστηκε «Οίκος»; Διότι δια μέσου των ιερών μυστηρίων κατοικώ εις Αυτόν.


Γιατί ονομάστηκε «Ένοικος»; Διότι με την Θεία Κοινωνία γίνομαι ναός και κατοικία Του.



(Aγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου. PG 52,403)

Πηγή: Οσία Ευχή

Πηγή: Ορθόδοξα Ωφελήματα: Τα ονόματα του Ιησού Χριστού http://orthodoxa-ofelimata.blogspot.com/2013/09/blog-post_9.html#ixzz2eOsIALLb

ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Τετάρτη, 19 Ιανουαρίου 2011

ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Θεοφάνεια στό Ἅγιον Ὄρος

«Σήμερον τῶν ὑδάτων ἁγιάζεται ἡ φύσις καί ρήγνυται ὁ Ἰορδάνης».

Μετά τήν ὁλονύκτιο ἀγρυπνία, μέ τούς θεσπέσιους ὕμνους τῆς Ἑορτῆς, καί πρίν τήν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας, σέ κάποια ἀπό τά παραλιακά μοναστήρια κατεβαίνουν στόν ἀρσανᾶ γιά νά τελέσουν ἐκεῖ τό μεγάλο Ἁγιασμό τῶν Θεοφανείων.
Στή μονή Ἰβήρων ὁ ἑορτασμός αὐτός ἀποκτᾶ περισσότερο πανηγυρικό χαρακτῆρα. Μέ προεξάρχουσα τήν θαυματουργό εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Πορταΐτισσας, ἡ πομπή τῶν μοναχῶν καί τῶν πολυάριθμων προσκυνητῶν καταλήγει στήν ἴδια ἐκείνη παραλία, ὅπου παρουσιάσθηκε πρίν πολλούς αἰώνες πάνω στά κύματα ἡ εἰκόνα. Ὁ καθηγούμενος τῆς μονῆς ρίχνει τήν κατάλληλη στιγμή τόν Τίμιο Σταυρό στή θάλασσα καί ταυτόχρονα κάποιοι ἀπό τούς μαθητές τῆς Ἀθωνιάδος Σχολῆς, κατά παράδοση, πέφτουν γιά νά τόν ἀνασύρουν. Ἐφέτος (2011), τόν ἑορτασμό λάμπρυνε μέ τήν παρουσία του ὁ καθηγούμενος τῆς Μεγίστης Λαύρας, ἀρχιμανδρίτης Πρόδρομος μέ τήν συνοδεία του.
Λαμπρός ἐπίσης εἶναι καί ὁ ἑορτασμός στή λαυριωτική Σκήτη τοῦ Τιμίου Προδρόμου, τῆς ὁποίας τό Κυριακό εἶναι ἀφιερωμένο στή μεγάλη αὐτή δεσποτική ἑορτή τῶν Θεοφανείων. Ἐκεῖ, ὑπό τήν σκέπην τῆς θαυματουργοῦ ἀχειροποίητης εἰκόνας τῆς Παναγίας τῆς Προδρομίτισσας, μαζί μέ τούς ρουμάνους μοναχούς ἑνωμένους μέ τούς ἕλληνες συναδέλφους τους, συμπανηγυρίζει, συνήθως, καί ὁ ἡγούμενος τῆς κυρίαρχης μονῆς Μεγίστης Λαύρας καί Γέροντάς μας, ἀρχιμανδρίτης Πρόδρομος, ὁ ὁποῖος τελεῖ καί τό Μεγάλο Ἁγιασμό. Καί τήν ἑπόμενη ἡμέρα, τοῦ Τιμίου Προδρόμου, θά εἶναι ὁ ἴδιος πού θά μᾶς κεράσει -ἐκτός ἀπό τά πλούσια κεράσματα γιά τή γιορτή του- πλούσια τήν ἐλπίδα γιά τή συνέχιση τοῦ πνευματικοῦ μας ἀγῶνα.
Τήν ἴδια στιγμή πού στήν ἀντίληψη καί τή νοοτροπία πολλῶν ἀνθρώπων οἱ ἑορτές τοῦ Δωδεκαημέρου ἔχουν παραμείνει μονάχα ὡς ἁπλές ἀργίες, τό Ἅγιον Ὄρος, μέ τόν λιτό πλήν οὐσιαστικό τρόπο ἑορτασμοῦ, δείχνει πάντα τό δρόμο γιά τήν ὀρθή βίωση τοῦ μεγάλου ἐκκλησιαστικοῦ γεγονότος τῆς Ἑορτῆς.

ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ. ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ 2

Κυριακή, 13 Φεβρουαρίου 2011

ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ. ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ 2

π. Κωνσταντίνου Καλλιανοῦ

Ὄψεις

ποιμαντικοῦ διαλόγου

στὸ ἔργο τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη
Ὅπως ἀπέδειξε ὁ ἱστορικὸς τῆς Σκιάθου Ἰω. Ν. Φραγκούλας, οἱ ἱερεῖς ποὺ ἀναφέρονται στὰ διηγήματα τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη, κι ἐδῶ μνημονεύω μόνο τὰ σκιαθίτικα, εἶναι πρόσωπα ὑπαρκτά. Ἔτσι, ἐκτὸς ἀπό τὸν πατέρα του, τὸν παπα-Ἐμμανουὴλ, μνημονεύονται στὶς σελίδες του καὶ οἱ ἄλλοι ἐφημέριοι τῶν ἐνοριῶν τῆς Σκιάθου τοῦ τέλους τοῦ 19ου αἰ. Ὀφειλὴ ἐξάπαντος τιμητικὴ καὶ δικαία.
Οἱ ἐν λόγω ἐφημέριοι, λοιπόν, ποὺ δὲν ἔχουν καμμία ὑπεροψία ἤ διοικητικὲς καὶ ἄλλες ἰκανότητες, γιατὶ διακρατοῦν στὴ συνείδησή τους ὅτι εἶναι λειτουργοὶ τοῦ Ὑψίστου καὶ ταπεινοὶ Του διάκονοι, μοναδικό τους κριτήριο εἶναι ἡ μέριμνα γιὰ τὸ ποίμνιό τους μὲ τὶς δυνάμεις ποὺ διαθέ-τουν, δίχως νὰ νοιάζονται γιὰ τὴν προσωπική τους προβολὴ καὶ τὸ γόητρό τους. Τὶ τὸ χρειάζονται, ἄλλωστε, άφοῦ δὲν προσθέτει στὴν ψυχή τους τίποτε, ἄλλο, παρὰ μονάχα τὸ δηλητήριο τῆς ἔπαρσης καὶ τοῦ ναρκισσισμοῦ; Ἥσυχα, ταπεινά, κάποτε καὶ μὲ χιοῦμορ, διαλέγονται μὲ τοὺς ἁπλοϊκοὺς νησιῶτες, τοὺς ἐνορίτες τους, ποὺ τοὺς γνωρίζουν πολὺ καλὰ. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τοὺς ἀντιμετωπίζουν μὲ εἰλικρίνεια καὶ φιλαδελφία, δίχως κανένα ἴχνος προσποιητῆς-φαρισαϊκῆς προσέγγισης. Κι αὐτὸ τοὺς ἀναπαύει, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐνισχύει.
Παράλληλα, παρατηροῦμε καὶ τὴν ἀπουσία τοῦ κηρύγματος ἀπὸ μέρους ἐκείνων τῶν ἱερέων, χωρὶς αὐτὸ νὰ σημαίνει παραίτηση ἀπό τὸ καθῆκον τῆς διδαχῆς καὶ τοῦ καταρτισμοῦ τῶν πιστῶν. Γιατὶ κήρυγμα γι᾿ αὐτοὺς τοὺς ἁπλοὺς καὶ ὀλιγογράμματους στὴν πλειοψηφία τους παπάδες εἶναι ἡ γνήσια λειτουργικὴ διακονία καὶ ζωή. Ὡστόσο πρέπει νὰ τονιστεῖ ὅτι οἱ ἐν λόγω ἱερεῖς δὲν ἀφήνουν κάποιες εὐκαιρίες, γιὰ νὰ νουθετήσουν τὸ ποίμνιό τους χρησιμοποιώντας τὴ διδαχὴ, μὲ λόγια λιτὰ, χωρὶς ὑπεροψία καὶ προσπάθεια νὰ πείσουν τοὺς γύρω. Γι᾿ αὐτὸ καὶ στη-ρίζονται στὸν γνήσιο ποιμαντικὸ διάλογο, μὲ σκοπὸ νὰ συνδράμουν τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων.
Ἰκανὰ παραδείγματα βλέπουμε στὰ διηγήματα «Στὸ Χριστό, στὸ Κάστρο», «Λαμπριάτικος ψάλτης», κ.ἀ. Παραδείγματα ποὺ ἐπιτρέπουν στὸν ἀναγνώστη νὰ μαθητεύσει στὸν ἁγνὸ, ἄδολο καὶ τίμιο διάλογο, ἄσχετ᾿ ἄν τὸν ξυνίζουν φράσεις, ὅπως «- Ἔ! Πανάγο, γείτονα, δὲ ξέρουμε, βλέπω, τὶ λέμε... Ποῦ εἴμαστε ἐμεὶς ἰκανοὶ νὰ τὰ καταλάβουμε αὐτά...». Τὰ λόγια αὐτὰ τοῦ παπα-Φραγκούλη ἀπευθύνονται στὸν γείτονά του, τὸν Πανάγο τὸν καραβομαραγκό, ὅταν ἐκεῖνος, ἐν τῇ ἀφελείᾳ του ἀσφαλῶς, εἶπε πὼς ἄν ἤθελε ὁ Χριστὸς νὰ τὸν λειτουργήσουν, ἀνήμερα τὰ Χριστούγεννα θὰ ἔκανε καλωσύνη, ὥστε νὰ μπορέσουν νὰ μεταβοῦν στὸ δύσβατο Κάστρο. Γιὰ νὰ ἐξηγήσει στὴ συνέχεια ὁ «παλαιὸς ναυτικὸς»καὶ σημερινὸς παπᾶς, ὁ παπα-Φραγκούλης δηλαδή, ὅτι ἡ βαρυχειμωνιὰ γίνεται γιὰ καλὸ, καὶ γιὰ, τὴν εὐφορίαν τῆς γῆς καὶ γιὰ ὑγεία ἀκόμα. Ἀνάγκη ὁ Χριστὸς δὲν ἔχει νὰ πᾶνε νὰ τὸν λειτουργήσουνε... Μὰ ὅπου εἶναι μία μερικὴ προαίρεσις καλή, κ᾿ ἔχῃ κανεὶς τὸ χρέος νὰ πληρώσῃ, ἄς εἶνε καὶ τόλμη ἀκόμα, καὶ ὅπου πρόκειται νὰ βοηθήσῃ κανεὶς ἀνθρώπους, καθὼς ἐδῶ, ἐκεῖ ὁ Θεὸς ἔρχεται βοηθὸς καὶ ἐναντίον τοῦ καιροῦ, καὶ μὲ χίλια ἐμπόδια. Ἐκεῖ ὁ Θεὸς συντρέχει καὶ μὲ εὐκολίας πολλὰς καὶ μὲ θαῦμα ἀκόμα...»
Δὲ νομίζω νὰ ἔγινε ποτὲ τόσο σαφὲς καὶ παράλληλα βιωματικὸ μάθημα ὁμιλητικῆς, κηρυκτικῆς δηλ. τέχνης, ὅπου κυριαρχεῖ ἡ ἀντιστοιχία λόγου καὶ πίστεως. Μάθημα γιὰ μᾶς τοὺς κατοπινοὺς, ποὺ ἀρεσκόμασε στὴ θήρευση λόγων καὶ ἐντυπωσιακῶν ἐκφράσεων γιὰ ἐπίδειξη.
Ὁ παπα-Διανέλλος πάλι τοῦ διηγήματος «Ἐξοχικὴ λαμπρή», ὅταν γίνεται λόγος γιὰ τὰ μνημόσυνα- τὸ λεγόμενο κολλυβαδικὸ ζήτημα ἐξακολουθεῖ, βλέπετε, νὰ προβληματίζει- ἐν ἡμέρᾳ, μάλιστα, συμβολικῇ, ἐκείνη τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, ὕστερ᾿ ἀπὸ διήγηση ποὺ εἶχε, νουθετικῷ τῶ τρόπῳ, ἀφηγηθεῖ ὁ παπα-Θεόφιλος (ὁ Μπουσιόπουλος, ἄραγε;) τονίζει μὲ σαφῆ τρόπο τὸ πόσο ὠφελοῦνται οἱ ψυχὲς ἀπό τὰ μνημόσυνα. Φυσικὰ ὄχι ἐκεῖνες τὶς τελετὲς ποὺ κατέληξαν νὰ γίνουν κοινωνικὲς ἐκδηλώσεις, ἀλλὰ τὶς μυστηριακὲς πράξεις τῆς Ἐκκλησίας, στὶς ὁποῖες κυριαρχεῖ ὁ εὐχαριστιακὸς-προσευχητικὸς χαρακτήρας (πρβλ. «Τὸ μυστήριον τῶν ἱερῶς κεκοιμημένων» τοῦ Ἀγ. Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου). Ἐξηγεῖ, λοιπόν, ὁ παπα-Διανέλλος, ὅτι ὁ σκοπὸς ποὺ εἰπώθηκε ἡ διηγήση ἀπό τὸν παπα-Θεόφιλο, ὅτι δηλ. κάποιος σώθηκε ἀπό τὸ θάνατο, «δὲν ἦτον νὰ δειχθῇ ἡ παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ, ὅπου εἶναι ἀποδειγμένη δι᾿ ἀπείρων θαυμάτων, ἀλλὰ νὰ φανερωθῇ μόνον ἡ δύναμις τῶν μνημοσύνων καὶ τῶν διά τοὺς νεκροὺς προσφορῶν, καὶ ὅτι τίποτε τὸ ὁποῖον θυσιάζει ὁ ἄνθρωπος, τίποτε τὸ ὁποῖον προσφέρει εἰς τὸν Θεόν, εἰς τοὺς πτωχούς, καμμία καλὴ πρᾶξις, καμμία ἀρετή, καμμία ὑπομονή, κανὲν μαρτύριον, κανὲν δάκρυ, τίποτε δὲν χάνεται. Ὅλα σπείρονται εἰς γῆν ἀγαθήν, ὡς κόκκος τοῦ σίτου, εἶπεν ὁ Κύριος, ὅπου ἐὰν πέσῃ εἰς τὴν γῆν καὶ ἀποθάνῃ (καὶ τοιαῦτα εἶναι τὰ κόλλυβα, τοιοῦτοι καὶ οἱ νεκροί), πολὺν καρπὸν φέρῃ». Λόγια λιτὰ, νοικοκυρεμένα, φροντισμένα νὰ νουθετοῦν, γιατὶ δὲν ἐπιζητεῖ αὐτὸς ποὺ τὰ λέει νὰ ἐντυπωσιάσει καὶ νὰ δεχθεῖ ἐπευφημεῖες καὶ χειροκροτήματα, ἀλλὰ νὰ οἰκοδομήσει καὶ νὰ συνδράμει τὶς ψυχὲς ποὺ τοῦ ἐμπιστεύτηκε ὁ Χριστός.

( Πολύτιμος σύμβουλος στὴ μελετη αὐτὴ εἶναι τὸ βιβλίο τοῦ καθ. Ἀνέστη Γ. Κεσελόπουλου, Ἡ λειτουργικὴ παράδοση στὸν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Πουρναρᾶς, Θεσσαλονίκη 1994. Ἐπίσης γιὰ τὸ ζήτημα τοῦ διαλόγου βλ. τὸ πολὺ καλὸ βιβλίο τοῦ π. Φιλοθέου Φάρου, Ὁ διάλογος, Ἀκρίτας, Ἀθήνα )

π. Κων. Ν. Καλλιανός, Σκόπελος

ΕΙΣΟΔΙΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

ΕΙΣΟΔΙΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Οἱ συνεργάτες τοῦ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
εὔχονται σέ ὅλους τούς ἀναγνῶστες καλή, εὐλογημένη καί καρποφόρο πνευματικά Μεγάλη Τεσσαρακοστή.





φωτογραφία:
Ὑδατογραφία τοῦ Doug Patterson







Πρωτοπρεσβ. Κωνσταντίνου Καλλιανοῦ

Ἑσπέρας, Μέγα Προκείμενον... ἤ τῆς κυρα-Σαρακοστῆς τὰ εἰσόδιαΤό μενεξεδί δειλινό, ἡ μεγάλη καμπάνα τοῦ πρώτου κατανυκτικοῦ ἑσπερινοῦ, κι ὕστερα ἡ μικρὴ ἡ σύναξη τῶν πιστῶν, τῶν ὅσων πιστῶν, ποὺ περιμένουν μὲ τὸ ἄκουσμα τοῦ Μεγἀλου Προκειμένου νὰ δοῦν κι ἐφέτος νὰ εἰσοδεύει ἡ Κυρὰ-Σαρακοστή. Σοβαρή, σιωπηλή, μὲ τὸ λιπόσαρκο κορμί της νὰ κινεῖται ἀνάλαφρα μέσα στὸ νυχτωμένο ναὸ ποὺ εὐωδιάζει θυμίαμα, μελισσοκέρι καὶ τὸ ἄρωμα ποὺ ἔμεινε ἀπό τὴν πρωϊνὴ τὴ λειτουργία. Ποιὸς ξέρει, ἴσως νὰ τὸ ἀναδίνει κι ὁ Ἀμνὸς τῆς Προηγιασμένης ποὺ περιμένει πάνω στὴ Ἁγία Τράπεζα «σφαγιασθῆναι καὶ δοθῆναι εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς» (βλ. Χερουβικὸ Μ. Σαββάτου)...
Ἑσπέρας προκείμενον, λοιπόν, «Μὴ ἀποστρέψεις τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τοῦ παιδός σου ὅτι θλίβομαι...». Οἱ στίχοι ἀκτινοβολοῦν μὲ ἀκρίβεια στὶς ψυχὲς τὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως, ποὺ ἄν καὶ ἀργεῖ, ἀχνοφέγγει στὸ βάθος τοῦ χρόνου, τοῦ χρόνου ποὺ ἄρχισε νὰ ντύνεται ἀπό ἀπόψε τὰ μώβ τοῦ πένθους. Μέχρι νὰ σκορπιστοῦν οἱ δάφνες καὶ τὰ ἄνθη τοῦ Μ. Σαββάτου στὸ «Ἀνάστα ὁ Θεός...», μαζὶ μὲ τὸ φωτεινό, τὸ ἀνοιξιάτικο χαμόγελο. Μέχρι τότε ὅμως...
Μέχρι τότε ὁ δρόμος εἶναι μακρὺς καὶ ἀνηφορικὸς. Κάπου-κάπου, σιμὰ στὰ βράδυα τῶν Χαιρετισμῶν, στὰ χαρμολυπικὰ τὰ Σάββατα καὶ τὶς φωτεινὲς τὶς Κυριακές, ξαποσταίνουμε, ὡς τὸ βράδυ τῆς Κυριακῆς ὅμως, ποὺ θ᾿ ἀκουστεῖ καὶ πάλι τὸ Μέγα Προκείμενο. Τότε, λοιπόν, θὰ περάσει ἀπό ἐμπρὸς μας ξανὰ ἡ Κυρα-Σαρακοστή, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει τὴν παρουσία της κι ἐμεῖς θὰ φυτέψουμε στὴν ψυχὴ μας ἄλλον ἔνα σπόρο ὑπομονῆς, καθὼς θὰ συλλαβίζουμε τὴν εὐχὴ τοῦ ''Ἁγίου τῆς κατανύξεως'', τοῦ ὁσίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου. «Ναὶ, Κύριε, πνεῦμα ὑπομονῆς χάρισαί μοι..»
Ὅταν μὲ τὴ νύχτα ποὺ ἔρχεται, ἐπιστρέφουμε στὰ σπίτια μας, νοιώθουμε νὰ μᾶς συντροφεύει ἡ Κυρα-Σαρακοστὴ καὶ νὰ θρονιάζεται σὲ περίοπτη θέση, ἀφοῦ προηγουμένως μαζέψει ὅλα τὰ ἐδέσματα τῆς Τυρινῆς καὶ μᾶς θυμίσει τὸ τραγούδι ποὺ τὸ ἔλεγαν οἱ παλιὲς οἱ γιαγιές, ποὺ σήμερα δὲν ὑπαρχουν πιὰ καὶ μόνο τὰ λόγια τους περπατοῦν ἀνάμεσά μας, ὅπως οἱ σεβάσμιοι οἱ ἴσκιοι τους...
«Πάει οὑ κριάτους πέθανι / ψυχουμαχάει κι οὑ τύρους / κι παίρνει τὴ περηφανιά οὑ σκόρδους κι οὑ κρουμύδους».
Ἀπό κεῖ καὶ πέρα, ἀφοῦ μᾶς σερβίρει τὰ εὐώδη νηστίσιμα καὶ ντύσει τὸ σπίτι μὲ τῆς χαρμολύπης τὸ χιτῶνα, μᾶς ὁδηγεῖ στὸ εἰκονοστάσι καὶ μὲ περισσὴ φροντίδα μᾶς δείχνει τὴ Σταύρωση καὶ τὴν εἰς Ἅδου Κάθοδο τοῦ Κυρίου, γιὰ νὰ μᾶς φιλέψει μετὰ τὴν ἐλπίδα, ὅπως ὁ παπᾶς τὸ ἀντίδωρο στὴν Προηγιασμένη...

π. Κωνσταντῖνος Καλλιανός. Σκόπελος

ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

Οἱ ἅγιες εἰκόνες,

ἀναπόσπαστο τμῆμα

τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης

Ἄν ἡ τέχνη μόνον, φίλε, θέλγῃ σε τῆς ζωγραφίας,
βλέπεις χρώματα ὡραῖα καί κανόνας συμμετρίας.
Ἀλλ᾿ οὖν στρέψον ἐκ τῆς ὕλης τό περίεργόν σου βλέμμα
καί ἀνύψωσον τόν νοῦν σου ἱστορίας εἰς τό πνεῦμα.

Ἐπιγραφή ΙΘ΄ αἰ. Μεγίστη Λαύρα. Ἅγιον ὌροςἩ ἱερή Παράδοση ἀποτελεῖ γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἕναν ἀπό τούς πλέον ἀπαραίτητους καί σταθερούς θεμελίους στύλους τῆς πίστης, ὕπαρξης καί αὐτοσυνειδησίας της.
(...) Εἶναι γνωστό ὅτι κατά τίς ἐργασίες τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τό πρῶτο πού ἔκαναν οἱ Πατέρες οἱ ὁποῖοι τήν ἀποτελοῦσαν ἦταν ἡ ἔρευνα, ἡ διαπίστευση καί ἡ κατοχύρωση -μέσα ἀπό πλῆθος μαρτυριῶν ἀπό συγγράμματα Πατέρων καί Ἁγίων- τῆς θέσης πού εἶχε ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση πάνω στό θέμα τῶν εἰκόνων· κίνηση σίγουρη καί ἀσφαλής, πού διασφάλιζε τήν παραμονή τῆς Ἐκκλησίας στήν τότε χειμαζόμενη Ὀρθοδοξία.
Γι᾿ αὐτό καί στά Πρακτικά τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τό πιό σταθερό καί συνεχῶς ἐπαναλαμβανόμενο στοιχεῖο, εἶναι ἡ ἔξαρση τῆς ἀξίας τῆς Παράδοσης, πού κατά τούς Πατέρες τῆς Συνόδου, ταυτίζεται μέ τήν Ὀρθοδοξία.
Κατά τήν ὄγδοη καί τελευταία συνεδρία τῆς Συνόδου, θριαμβευτικά οἱ Πατέρες διακηρύσσουν γιά τίς ἀποφάσεις τους ὅτι: «Αὕτη ἡ πίστις τῶν Ἀποστόλων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Πατέρων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Ὀρθοδόξων. Αὕτη ἡ πίστις τήν Οἰκουμένην ἐστήριξεν... Ἡμεῖς τῇ ἀρχαίᾳ θεσμοθεσίᾳ τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας ἐπακολουθοῦμεν. Ἡμεῖς τούς προστιθέντας τι ἤ ἀφαιροῦντας ἐκ τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας ἀναθεματίζομεν...Ἡμεῖς τάς σεπτάς εἰκόνας ἀποδεχόμεθα».
(...) Ἔτσι, τίς κρίσιμες, γιά τό μέλλον τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου, ἐκεῖνες ἡμέρες τοῦ ἔτους 787, οἱ Πατέρες, προβάλλοντας ἀπό τή Νίκαια τῆς Βιθυνίας, τήν αὐτοσυνειδησία τῆς Ἐκκλησίας, διατράνωσαν τήν πίστη τους στήν ὀρθόδοξη παρόδοση, ἀποφεύγοντας τή μεταβολή τῆς Ὀρθοδοξίας σέ τελετουργία τοῦ λόγου μέ τήν κυριαρχία τοῦ κηρύγματος. Μέ τόν τρόπο αὐτό διαμόρφωσαν τόν πλοῦτο καί τήν ποικιλία τῆς θείας λατρείας, ὅπου συνεργάζονται ἁρμονικά ὅλες οἱ τέχνες· ἡ ποίηση, ἡ μουσική, ἡ ζωγραφική, ἡ ἀρχιτεκτονική. Μέ τό θεόπνευστο αὐτό τρόπο, δίνεται ἡ δυνατότητα στόν πιστό νά συμμετέχει ὡς ἄνθρωπος ὁλόκληρος, μέ ὅλες του τίς αἰσθήσεις στή θεία λατρεία καί τή δόξα τοῦ Θεοῦ....
(...) Ἡ εἰκόνα, βέβαια εἶναι μιά τέχνη· ἀλλά πρίν ἀπ' ὅλα εἶναι τέχνη λειτουργική. Γιά νά τήν κατανοήσουμε δέν ἀπαιτοῦνται εἰδικές γνώσεις αἰσθητικῆς καί τέχνης. Ἀπαιτεῖται μόνο σεβασμός στήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας καί κυρίως, στή διδασκαλία τῶν ἁγίων θεόπνευστων Πατέρων. Σ᾿ αὐτά πρέπει νά εἴμαστε στερεωμένοι, ὥστε νά μποροῦμε, βγαίνοντας ἀπό τό ναό μετά ἀπό μία λατρευτική σύναξη, νά ἐπαναλαμβάνουμε, μαζί μέ τούς Πατέρες τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τά λόγια: «Καθάπερ ἠκούσαμεν, οὕτως καί εἴδομεν».

Ἀποσπάσματα ἀπό τή μελέτη τοῦ γράφοντος, «Οἱ ἅγιες εἰκόνες, ἀναπόσπαστο τμῆμα τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως», Ὀρθόδοξη Μαρτυρία 78 (2006), σσ. 70-73.

ΕΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ, ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ

ΕΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ, ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ

Πατάπιος μοναχός Καυσοκαλυβίτης

Ἄν πεθάνεις πρίν πεθάνεις, δέν θά πεθάνεις ὅταν πεθάνεις
Στή μνήμη τοῦ μακαριστοῦ φιλοαγιορείτη καί καθ᾿ ὅλα ἄνθρωπο, ἰατρό Ἰωάννη Λάϊο, μέ ἀφορμή τό τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνό του (21 Μαρτίου 2011). Οἱ συνεργάτες τοῦ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ εὔχονται ὑπέρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς του καί τό ἴδιο παρακαλοῦν νά κάνουν καί οἱ ἀναγνῶστες του.

Φωτογραφία ἀπό τό άρχονταρίκι τῆς Καλύβης Ἁγ. Ἀκακίου

Σ᾿ ἕνα συλλογικό τόμο, ὅπως ὁ παρών, πού μελετᾶ διεξοδικά σ᾿ ὅλες τίς ἐκφάνσεις της τήν πραγματικότητα τοῦ θανάτου, τό νά συμμετέχει ἕνας μοναχός, θά μποροῦσε ἴσως νά θεωρηθεῖ ὡς μία πρόκληση. Κι αὐτό, γιατί τήν ‘’μεταμοντέρνα’’, ‘’πολυπολιτισμική’’ καί ‘’παγκοσμιοποιημένη’’ κοινωνία μας, ἐλάχιστα ἤ καί καθόλου ‘’δέν θά ἔπρεπε’’ νά τήν ἐνδιαφέρουν οἱ σκέψεις του. Κάτι τέτοιο ὅμως θά ἦταν, ἄν μή τι ἄλλο, τουλάχιστον ἄδικο. Ἄδικο κυρίως γιά τούς συμμετέχοντες στό πνευματικό συμπόσιο τοῦ παρόντος βιβλίου, δηλαδή τούς ἀγαπητούς ἀναγνῶστες του, καθώς ἔτσι θά στεροῦνταν τῆς δυνατότητας νά μάθουν πῶς ἡ μελέτη τοῦ θανάτου, πού γιά τούς μοναχούς, αἰώνες τώρα, εἶναι καθημερινή ὑπόθεση, φέρνει δίψα γιά οὐρανό καί ἀθανασία· γίνεται ἀφορμή γιά ἕνα ξέσπασμα ζωῆς, πού οἱ συντεταγμένες του βρίσκονται στήν αἰωνιότητα.
Πρόκληση ὅμως στάθηκε καί γιά τόν γράφοντα, καθώς θά ἔπρεπε σέ λίγες μόνο σελίδες νά φιλοσοφήσει περί τοῦ θανάτου, ἀποκρυσταλλώνοντας τή μοναχική ἐμπειρία αἰώνων. Γιατί, τί ἄλλο παρά φιλοσοφία περί τοῦ θανάτου εἶναι κατά βάθος ἡ ἀληθινή μοναχική ζωή; Φιλοσοφία γιά τά ἐντός καί ἐκτός τοῦ χρόνου τῆς ὕπαρξης· γιά ἀνέσπερους κόσμους ἐν τάφῳ.
(...) Γιά τό λόγο αὐτό, σκεφθήκαμε νά προσεγγίσουμε –μέ συνοδοιπόρους τούς ἀσκητές Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας- τό θέμα μας ἀποσπασματικά βέβαια, λόγω τῆς στενότητας τοῦ χώρου. Ἀφορμή μας θά σταθοῦν δύο πράγματα, τά ὁποῖα ἐκ νεότητος μᾶς εἶχαν συγκινήσει ἀλλά καί βοηθήσει στήν πορεία γιά τήν βίωση τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας.
Τό πρῶτο εἶναι μία ἐπιγραφή, πού τήν βλέπει κανείς ἀκόμη καί σήμερα, κάπου ἀνηρτημένη στό ἀρχονταρίκι μιᾶς ἁγιορείτικης μονῆς, καί ἡ ὁποία δημιουργεῖ προβληματισμούς, σκέψεις καί ὁπωσδήποτε... θέμα γιά συζήτηση τό βράδυ μεταξύ τῶν ἐφήμερων ἐνοίκων τοῦ ξενῶνα. Τό σταυροαναστάσιμου χαρακτῆρα κείμενό της, πού ἐκ πρώτης ὄψεως θυμίζει λογοπαίγνιο, εἶναι τό ἑξῆς:
«Ἄν πεθάνεις πρίν πεθάνεις, δέν θά πεθάνεις ὅταν πεθάνεις».
Καί βέβαια, ἔχοντας πάνω ἀπό δύο δεκαετίες στή μοναχική ζωή, τώρα, μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ παραπάνω ἐπιγραφή θέλει περίπου νά πεῖ ὅτι: ὅταν πεθάνεις γιά τόν κόσμο καί γιά τά τοῦ κόσμου καί καταφέρεις νά νεκρώσεις τά πάθη σου, πρίν ἀκόμη ἔλθει ἡ ὥρα τοῦ βιολογικοῦ σου θανάτου, δέν θά πεθάνεις ὀντολογικά ὅταν ἔλθει αὐτή ἡ ὥρα, ἀλλά θά ζήσεις αἰώνια· μιά πού ἡ κάθαρση καί ἀπαλλαγή ἀπό τά ψυχοφθόρα πάθη εἶναι βασική προϋπόθεση γιά τή σωτηρία σου.
(...) Ἐκεῖνος πού ἔχει μνήμη θανάτου, ἀνασταίνεται ἀπό τό θάνατο τῆς ψυχῆς. Ζεῖ στή γῆ σάν ξένος. «Γι᾿ αὐτόν ἡ θύρα τῆς αἰωνιότητας εἶναι πάντοτε ἀνοικτή. Κοιτάζει πρός τά ἐκεῖ μέ πνευματική ἀνησυχία· μέ βαθειά λύπη καί μέ περίσκεψη. Τί θά μποροῦσε νά τόν δικαιώσει στό φοβερό κριτήριο τοῦ Χριστοῦ; Ποιά θά εἶναι ἡ ἀπόφασή του; Ἔτσι καμμία ἐπίγεια ὀμορφιά καί καμμία ἐπίγεια ἀπόλαυση, δέν προσελκύει τήν προσοχή του καί τήν ἀγάπη του. Δέν καταδικάζει κανέναν γιατί θυμᾶται ὅτι στό κριτήριο τοῦ Θεοῦ, ὅλοι θά κριθοῦν ἀνάλογα μέ τό μέτρο, πού οἱ ἴδιοι κρίνουν τόν πλησίον τους. Τό ξέρει, ὅτι ἔτσι θά κριθεῖ καί ὁ ἴδιος. Καί γι᾿ αὐτό συγχωρεῖ τούς πάντες καί τά πάντα. Γιά νά λάβει καί αὐτός συγχώρηση καί νά σωθεῖ. Εἶναι ἐπιεικής σέ ὅλους. Εἶναι εὔσπλαγχνος σέ ὅλα. Δέχεται τήν κάθε δοκιμασία καί θλίψη πού τοῦ συμβαίνει μέ χαρά... Κι ἄν τοῦ ἔλθει λογισμός κενοδοξίας, ὅτι τάχα ἔχει ἀρετές, ἡ μνήμη τοῦ θανάτου τόν ἀντικρούει καί τόν διώχνει».
Κατά τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία, μέ τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ δόθηκε στούς ἀνθρώπους ἡ βεβαιότητα ὅτι νικήθηκε ὁ θάνατος: «Θάνατος αὐτοῦ οὐκέτι κυριεύει». Ἡ Ἀνάσταση ἔφερε ἐπίσης τήν αἰώνια ζωή: «Οὕτως ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε τόν υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ᾿ ἔχῃ ζωήν αἰώνιον».
(...) Κάποτε ἀξιωθήκαμε νά παραστοῦμε στίς τελευταῖες ὁσιακές στιγμές ἑνός ἐνάρετου μοναχοῦ ἀπό τή σκήτη μας. Πέθανε, ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ, θά λέγαμε καλύτερα, σύμφωνα μέ τήν παραδοσιακή ὀρθόδοξη ὁρολογία, καταφέρνοντας νά ψελλίσει μέ ἀπόλυτη ἡρεμία ἀλλά καί ἐλπίδα τά παρακάτω λόγια τοῦ ἀποστόλου Παύλου: «Οὐδείς γάρ ἑαυτῷ ζῇ καί οὐδείς ἑαυτῷ ἀποθνήσκει· ἐάν τε γάρ ζῶμεν, τῷ Κυρίῳ ζῶμεν· ἐάν τε ἀποθνήσκωμεν, τῷ Κυρίῳ ἀποθνήσκομεν· ἐάν τε οὖν ζῶμεν, ἐάν τε ἀποθνήσκωμεν, τοῦ Κυρίου ἐσμέν».

Ἀπόσπασμα ἀπό τή μελέτη τοῦ γράφοντος: «Μοναχική ζωή: Φιλοσοφία περί τοῦ θανάτου», στό συλλογικό τόμο: Ὄψεις τοῦ πολιτιστικοῦ φαινομένου. Ἐπιστημονικές προσεγγίσεις τοῦ θανάτου καί τῆς ζωῆς (ἐπιμέλεια Δ. Μαγριπλῆς), ἐκδ. Ἀντ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2008, σσ. 311-322.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΑΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Κατά της συκοφαντίας

Κάποτε, ένας άρχοντας της τσαρικής αυλής, πήγε να συμβουλευτεί έναν περίφημο τότε για την αρετή του, ιερέα της Πετρούπολης.
- Πάτερ, πες μου, τί να κάμω; Έχω πολλούς εχθρούς. Με μισούν «ματαίως» χωρίς κανένα λόγο. Με συκοφαντούν στην Τσάρο. Κινδυνεύω να χάσω την δουλειά μου. Αν ό Τσάρος πεισθή και με απολύσει, πού θα σταθώ; Πώς θα ζήσω; Σας παρακαλώ, συμβουλέψτε με. Τί να κάμω;
- Να προσεύχεσαι. Για όλους. Και περισσότερο γι' αυτούς πού ξεσηκώθηκαν εναντίον σου. Και στο σπίτι. Αλλά και στην Εκκλησία, στην θεία λειτουργία. Έχει μεγάλη σημασία αυτό.
- Και τί θά βγει με αυτό, πάτερ; είπε πικραμένος.
- Θά το δείς. Τα «ψίχουλα», οι μαργαρίτες -οι μερίδες πού βγάζει ό ιερέας στην προσκομιδή, όταν διαβάζει ονόματα- συμβολίζουν τις ψυχές των ανθρώπων ζώντων και κεκοιμημένων. Και κάποια στιγμή, αυτές τις μερίδες ό παπάς τις ρίχνει μέσα στο άγιο ποτήρια, με τα λόγια: «Άπόπλυνε, Κύριε, τα αμαρτήματα των ένθάδε μνημονευθέντων δούλων σου, τω Αίματί Σου τω Άγίω». Δηλαδή παρακαλεί τον Χριστό να ξεπλύνει με τον Αίμα Του τις ψυχές των ανθρώπων πού μνημόνευσε.
Και πρόσθεσε:
- Γι αυτό, αν θέλεις, άκουσέ με. Γράψε τα ονόματα εκείνων πού σε επιβουλεύονται σε ένα χαρτί και δώσε τα στον Ιερέα, να τα μνημονεύει στην λειτουργία και θά το δείς!
Από τότε πέρασαν μια, δύο, τρεις εβδομάδες. Μετά απo ένα μήνα, νάτος, πάλι στον παπά. Και πέφτοντας μπροστά στα πόδια του, εξομολογήθηκε:
- Θαύμα, πάτερ! Θαύμα! Θαύμα! Δεν θά το πιστέψετε! Έκανα αυτό πού μου είπατε. Και, να! Αυτοί πού μέχρι τώρα με μισούσαν, και ήθελαν το κακό μου, τώρα μού συμπεριφέρονται με τέτοιο σεβασμό, μού δείχνουν τέτοια αγάπη, πού δεν ξέρω, πώς να το εξηγήσω. Το στόμα τους, πού πρώτα ήταν όλο χολή, τώρα στάζει μέλι. Όπου και να σταθούν, μόνο καλές κουβέντες λένε για μένα!
Και ό σεβάσμιος γέροντας συμπέρανε:
- Είδες, λοιπόν! Σού το έλεγα. Άφησε το θέμα σου στον Θεό και θά το δείς. Τώρα το βλέπεις, ολοκάθαρα, πόσο ό Θεός φροντίζει για μας.
Πάντοτε λοιπόν, και σύ «εν ψαλτηρίω» να του ανοίγεις το κάθε σου πρόβλημα. Να προσεύχεσαι. Ιδιαίτερα για «τούς έχθραίνοντάς σοι ματαίως» (Ψαλμ. 3,8) δηλαδή για εκείνους πού, χωρίς κανένα λόγο, σε επιβουλεύονται. Και ό Θεός, θά τούς κάνει φίλους σου.

ΙΣΤΟΡΙΑ Μια Ελένη στο Γηροκομείο Αθηνών

Μια Ελένη στο Γηροκομείο Αθηνών

της Ρέας Βιτάλη
09/12/2010

«Γεννήθηκα στη Σμύρνη. Τους γονείς μου τους έσφαξαν και τους δύο. Εμένα μ΄ έβαλαν σ΄ ένα καράβι για τη Θεσσαλονίκη. Συγκεκριμένα κατέληξα στο ορφανοτροφείο Μέλισσα. Κοίτα παιδί μου, τι είχε γραμμένο η μοίρα για μένα! Να περάσω τα παιδικά μου χρόνια σε ορφανοτροφείο και τα γεράματα σε γηροκομείο!
Καλά που γνώρισα τον άνδρα μου, που σεβάστηκε τις πληγές μου κι έτσι υπάρχει στη ζωή μου κι ένα φωτεινό διάλειμμα. Αλλά έφυγε νωρίτερα από μένα δυστυχώς».


Αυτά τα λόγια της κυρίας Ελενίτσας, μας καθήλωσαν. Όπως και το χαμόγελο με το οποίο τερμάτιζε κάθε φράση της όσο τραγική κι αν ήταν... Σαν μια άνω τελεία αξιοπρέπειας. Άλλωστε η κυρία Ελενίτσα ήταν πέρα από αξιοπρεπής, κεφάτη, χαριτωμένη, τσαχπίνα.Σμυρνιά. Μια γιαγιά σκέτη γλύκα!


Πρώτα γνωρίστηκε με τη κόρη μου, όταν επισκέφτηκε το Γηροκομείο Αθηνών με τους συμμαθητές της του IB του Γείτονα καθώς η εθελοντική εργασία σε κάποιο ίδρυμα ήταν υποχρεωτική. Κι όταν μου διηγήθηκε την πρώτη της συνάντηση μαζί της, θυμήθηκα μια φράση του Γιώργου Παπαστεφάνου σε μια του συνέντευξη «Δεν πιστεύω στο κεραυνοβόλο έρωτα. Πιστεύω στις κεραυνοβόλες φιλίες».



Αυτό ακριβώς έγινε! Κι έτσι η κυρία Ελενίτσα απέκτησε μια «εγγονή» και η Λίλα μια «γιαγιά επιλογής». Κι ήταν τόσο ιερή αυτή η σχέση που όταν έπρεπε να φύγει για τις σπουδές της στο Λονδίνο, αναλάβαμε οι υπόλοιποι να τη διαφυλάξουμε. Κι ήταν τιμή μας, ότι η Κυρία Ελενίτσα μας «δάνεισε» έκτοτε, τα «μάτια» της.Για να βλέπουμε πότε πότε μέσα από τη δική της οπτική. Είναι ευλογία στη ζωή η ανταλλαγή των φακών επαφής!


«Από τη ώρα που σας γνώρισα.Μπορώ και γω να δίνω ένα χαρτί με ονόματα στον παπά -Υπέρ Υγείας- να διαβάζει στην Κυριακάτικη δοξολογία». Για φαντάσου! Υπάρχει μεγαλύτερη ένδειξη μοναξιάς; Να μην έχεις άνθρωπο να ευχηθείς για την υγεία του.

Η απέραντη μοναξιά. Η απόλυτη μοναξιά! Ή εκείνο το τηλέφωνο μέσα στην νύχτα και η φωνή της όλο αγωνία. «Θέλω να έρθεις όσο πιο γρήγορα μπορείς. Πρέπει να σου πω κάτι πολύ σημαντικό». Και το πρωί που έφτασα ανήσυχη την άκουσα να λέει «Ξέρεις μπορεί να βρίσκομαι σε Γηροκομείο αλλά ήμουν κάποτε αρχόντισσα. Όταν πεθάνω μπορεί να με πετάξουν. Άλλωστε ποιος θα είναι να τους ελέγξει; Θέλω εσύ να επιβλέψεις τη κηδεία μου. Να γίνει σωστή παιδί μου».


Αλλά μη φανταστείτε ότι όλες οι κουβέντες ήταν σκουρόχρωμες.Α πα πα! Μόνο λίγες.Κατ΄ εξαίρεση. Η κυρία Ελενίτσα είχε πονηρά ματάκια και γαργαρένιο γέλιο. Κι αν λατρεύαμε κάτι σε κείνη ήταν η διάθεσή της να γραπώνει στον αέρα κάθε αχτίδα ζωής που της χαριζόταν. Σαν εκείνη την ημέρα που τη πήγαμε με κάμπριο αυτοκίνητο για να επισκεφτεί έναν οφθαλμίατρο. Κι έκλεινε τα μάτια όπως τη χτύπαγε ο αέρας και καμάρωνε κι ίσιωνε το κραγιόν στα χείλη με φιλαρέσκεια. Μια τόση δα σταγόνα γυναικείας φιλαρέσκειας που κοντοστάθηκε στα μουτζουρωμένα χείλη ογδοντάχρονης.Αιώνια γυναίκα!!


Η λατρεμένη μου κυρία Ελενίτσα. Εκείνη τη μέρα, θυμάμαι, φάνηκε στα μάτια μου τόσο αφάνταστα «πλούσια», εκείνη από το Γηροκομείο Αθηνών, δίπλα σ΄ένα γιατρό με μάτι άπληστο που συμπεριφέρθηκε σαν μανικιουρίστ, απαιτώντας μπουρμπουάρ-φακελάκι. Κακόμοιρε, φτωχούλη, μεγαλογιατρουδάκο!


Κοντά στην γιαγιά που επιλέξαμε για γιαγιά μας, περάσαμε στιγμές πολύτιμες. Συναισθήματα δισεκατομμύρια. Σπουδή ζωής!

Για μας και τα παιδιά μας.
Η μοναξιά, η συγκατάβαση, η αξιοπρέπεια, η καχυποψία των γηρατειών, το γέλιο, η αισιοδοξία, ο Φόβος ο απόλυτος, το βλέμμα, τα μάτια, οι σιωπές, τα αθώα ψεματάκια στην ανασφάλειά της μη και χαθούμε, η φθορά, το τέλος..Το Τέλος.


Όταν με κλειστά μάτια φαντάζονταν ότι περιδιάβαινε τα στενά της Θεσσαλονίκης και μετά κοντοστέκονταν κι έκοβε παπαρούνες. Και θυμάμαι το χέρι της να προσποιείται πώς κόβει λουλούδια πάνω στη χιλιοτριμμένη κουβέρτα του Γηροκομείου. Και μπήκα και γω στο «τριπάκι της».Ντρεπόμουν να μείνω απ΄έξω..Και προσποιούμουν ότι έκοβα και γω παπαρούνες. Συνένοχη λαθρεπιβάτης στο παρελθόν της. Χάρη του τελευταίου αντίο μας!


Και γύρω μας άλλα γεροντάκια. Με το μεγάλο-μικρόκοσμό τους. Κάθε δωμάτιο άλλη ιστορία.Το μόνο κοινό..Το βλέμμα προσμονής στην πόρτα. Η λάμψη των ματιών τους όταν κάποιος άγνωστος μπει στο χώρο τους! Πω πω τι τεράστιο θέμα συζήτησης!!!
Και ιστορίες να περπατούν σαν ακροβάτες μεταξύ τραγικού και αστείου.
Όπως του πρώην δικαστικού που όποτε καθυστερούσαν να τον αλλάξουν οι νοσοκόμες, φώναζε με όλη τη δύναμη των πνευμόνων του «Διαμαρτύρομαι, κύριοι, διαμαρτύρομαι».

Δύσκολο πράγμα τα γηρατειά. Η μοναξιά. Η εγκατάλειψη..


Η κυρία Ελενίτσα μας «την έκανε» μια Κυριακή.

Κι έτσι εκείνη την Κυριακή δεν παρέδωσε με περηφάνια στον παπά το χαρτί της με ονόματα Υπέρ Υγείας αλλά την επόμενη .Παραδώσαμε εμείς ένα Υπέρ Αναπαύσεως.


Υ.Γ Αυτήν την Κυριακή.
Έτσι για μια ωραία αλλαγή στη ζωή σας.

Πάρτε τα παιδιά σας και μπείτε στο Γηροκομείο Αθηνών.

Δεν θέλει προετοιμασία.Μπείτε με ένα κουτί γλυκά όπως όταν πάτε σε φίλους.

Αυτή η Κυριακή μπορεί να γίνει η πιο ωραία Κυριακή της ζωής σας.
Κάντε το Υπέρ Υγείας της ψυχής σας..

Τρίτη, 28 Δεκεμβρίου 2010

Η γυναίκα μου, μου πρότεινε να βγω με μια άλλη γυναίκα.!!!??? ΑΠΟ ΕΜΑΙΛ ΠΟΥ ΕΛΑΒΑ

Η γυναίκα μου, μου πρότεινε να βγω με μια άλλη γυναίκα.

---Γνωρίζω πολύ καλά πόσο την αγαπάς, μου είπε μια μέρα ξαφνιάζοντάς με.Η ζωή είναι πολύ σύντομη, αφιέρωσέ της λίγο χρόνο....

---Μα εγώ ΕΣΕΝΑ αγαπώ της είπα έντονα.
---Το ξέρω μου απάντησε. Εξίσου όμως αγαπάς κι εκείνη.

Και επειδή δεν καταλάβαινα τι ήθελε να πει, μου αποκάλυψε ότι η γυναίκα την οποία εννοούσε, ήταν η μητέρα μου.... Χήρα εδώ και χρόνια. Όμως, οι απαιτήσεις της δουλειάς και των παιδιών, με ανάγκαζαν να την επισκέπτομαι αραιά και που.

Εκείνο το βράδυ της τηλεφώνησα και την προσκάλεσα σε δείπνο κάπου έξω και μετά για κινηματογράφο.
---Τι συμβαίνει; Είσαι καλά; με ρώτησε.

Η μητέρα μου είναι από τους ανθρώπους που εκλαμβάνει ένα νυχτερινό τηλεφώνημα ή μια αναπάντεχη πρόσκληση ως αρχή κακών μαντάτων.

---Νόμιζα πως θα ήταν καλή ιδέα να περνούσαμε λίγο χρόνο μαζί, της απάντησα. ‘Οι δυο μας, μόνοι… Τι λες;’

Αφού σκέφθηκε λιγάκι μου είπε: ‘Θα το ήθελα πάρα πολύ.’

Εκείνη την Παρασκευή, μετα το γραφείο μου, καθώς οδηγούσα το αυτοκίνητό μου για να πάω να την πάρω, αισθανόμουν περίεργα. Ήταν ο εκνευρισμός που προηγείται ενός ραντεβού… Και έκπληκτος πρόσεξα όταν έφθασα στο σπίτι της, πως και η ίδια ήταν φοβερά συγκινημένη!

Με περίμενε στην πόρτα φορώντας το παλιό καλό παλτό της. Είχε περιποιηθεί τα μαλλιά της και ήταν ντυμένη με το φόρεμα, με το οποίο είχε εορτάσει την τελευταία επέτειο του γάμου της. Το χαμογελαστό πρόσωπό της ακτινοβολούσε, όπως το πρόσωπο ενός αγγέλου....

---Είπα στις φίλες μου ότι θα βγω με το γιο μου και όλες τους συγκινήθηκαν, μου είπε, καθώς έμπαινε στο αυτοκίνητό μου. Και θα περιμένουν με αγωνία μέχρι αύριο για να μάθουν τα πάντα για τη βραδινή έξοδό μας, συμπλήρωσε.

Πήγαμε σε ένα εστιατόριο όχι από τα καλά, αλλά με ζεστή ατμόσφαιρα. Η μητέρα μου με έπιασε από το μπράτσο και περπατούσε καμαρωτά δίπλα μου σαν να ήταν ΄Η Πρώτη Κυρία της χώρας.΄

Μόλις καθίσαμε, έπρεπε εγώ να της διαβάσω τον κατάλογο με τα φαγητά, μια και τα μάτια της κουρασμένα από το πέρασμα του χρόνου, δεν μπορούσαν να διαβάσουν τα ψιλά γράμματα του τιμοκαταλόγου.

Όταν έφθασα στη μέση, σήκωσα το πρόσωπό μου και την κοίταξα. Η μαμά μου καθόταν στην άλλη άκρη του τραπεζιού και με χάζευε. Ένα νοσταλγικό χαμόγελο ήταν ζωγραφισμένο στα χείλη της.

---Θυμάμαι, πως εγώ ήμουν εκείνη που σου διάβαζε κάποτε τον κατάλογο όταν ήσουν μικρός, μου είπε.
---Ήρθε η ώρα λοιπόν να ξεκουραστείς και να μου επιτρέψεις να σου ανταποδώσω τη χάρη, απάντησα.

Κατά τη διάρκεια του γεύματος είχαμε μια ευχάριστη συζήτηση. Τίποτα το εξαιρετικό, απλά το πώς περνάει ο καθένας μας κάθε μέρα.

Μιλούσαμε για ώρες, που τελικά χάσαμε την ταινία στον κινηματογράφο.
---Την Επόμενη φορά που θα βγούμε, αν μου επιτρέψεις , θα σου κάνω εγώ το τραπέζι... μου είπε η μητέρα μου καθώς αργά γυρίσαμε στο σπίτι. Την φίλησα, την αγκάλιασα και την καληνύχτισα.

---Πώς πήγε το ραντεβού; θέλησε να μάθει η γυναίκα μου μόλις μπήκα στο σπίτι εκείνο το βράδυ.
---Πολύ όμορφα, σ΄ευχαριστώ. Περάσαμε περισσότερο καλά απ΄ό,τι περίμενα, της απάντησα.

Μερικές μέρες αργότερα η μητέρα μου ΄έφυγε΄ από ανακοπή της καρδιάς. Όλα συνέβησαν τόσο γρήγορα... Δεν μπόρεσα να κάνω σχεδόν τίποτα.

Λίγο καιρό μετά, έλαβα έναν φάκελο από το εστιατόριο όπου είχαμε δειπνήσει με τη μητέρα μου. Μέσα είχε ένα σημείωμα που έγραφε:

‘Το δείπνο είναι προπληρωμένο. Ήμουν σχεδόν βέβαιη πως δεν θα μπορούσα να παρευρεθώ, κι έτσι πλήρωσα για δύο άτομα, για σένα και τη σύζυγό σου. Δεν θα μπορέσεις ποτέ σου να αισθανθείς, τι σήμαινε εκείνη η βραδιά για μένα. Σ' αγαπώ!’

Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα πόσο πολύ είχα καθυστερήσει , να της πω εγκαίρως ‘Σ' ΑΓΑΠΩ’. Συνειδητοποίησα επίσης πόσο σπουδαίο είναι να δίνουμε στους αγαπημένους μας το χρόνο που τους αξίζει. Τίποτα στη ζωή δεν είναι και δεν θα είναι πιο σημαντικό, από την οικογένεια μας...

Γι' αυτό αφιέρωσε λίγο χρόνο σ΄αυτούς που αγαπάς, γιατί αυτοί δεν μπορούν να περιμένουν.

Εάν η μητέρα σου ζει...
Απόλαυσε τη κάθε στιγμή μαζί της.

Εάν δεν ζει...
Να τη θυμάσαι πάντα με τρυφερότητα.